I.
Khái quát về vũ trụ, hệ mặt trời, Trái Đất trong hệ Mặt Trời.
1. Vũ trụ:
- Là khoảng không gian vô tận chứa hàng các thiên hà.
- Thiên hà là một tập hợp của rất nhiều thiên thể ( ngôi sao, hành tinh, vệ tinh, sao chổi...) cùng với khí, bụi và bức xạ điện từ
- Dải Ngân Hà là thiên hà chứa Mặt Trời và các hành tinh của nó trong đó có Trái Đất.
2. Hệ mặt trời:
- Hệ Mặt Trời: là một tập hợp các thiên thể nằm trong Dải Ngân Hà gồm:
+ Mặt trời ở trung tâm.
+ 8 hành tinh quay xung quanh Mặt Trời: tên các hành tinh.
+ Các tiểu hành tinh, sao chổi, thiên thạch và các đám bụi khí.
3. Trái Đất trong hệ mặt trời:
- Vị trí thứ 3 theo thứ tự xa dần mặt trời.
- Trái Đất có sự sống vì:
+ Khoảng cách trung bình từ Trái Đất đến Mặt Trời là 149,6 triệu km, khoảng cách này phù hợp.
+ Cùng với sự tự quay quanh trục mất 24h giúp Trái Đất nhận được lượng nhiệt và ánh sáng phù hợp với sự sống.
- Trái Đất có 2 chuyển động chính:
+ Chuyển động tự quay quanh trục.
+ Chuyển động tịnh tiến xung quanh Mặt Trời.
II.
Hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất.
1. Sự luân
phiên ngày đêm:
Do Trái Đất có hình cầu và tự quay quanh trục nên mọi nơi ở bề mặt Trái Đất đều lần lượt được Mặt Trời chiếu sáng rồi lại chìm vào bóng tối, gây nên hiện tượng luân phiên ngày đêm.
2. Giờ trên Trái
Đất và đường chuyển ngày quốc tế:
a. Giờ trên Trái Đất
- Nguyên nhân: do Trái Đất có hình cầu và tự quay quanh trục từ tây sang đông, nên ở cùng một thời điểm ở các kinh tuyến khác nhau sẽ thấy Mặt Trời ở các độ cao khác nhau.
- Giờ địa phương (giờ Mặt Trời): các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau.
- Chia Trái Đất làm 24 múi giờ, mỗi múi giờ = 15 độ kinh tuyến
- Giờ quốc tế : Giờ ở múi giờ số 0 được lấy làm giờ quốc tế hay giờ GMT.
- VN thuộc múi giờ số 7.
Công thức tính giờ: Tm = To + m
Trong đó:
Tm: giờ múi
To:giờ GMT
m: số thứ tự của múi giờ
b. Đường chuyển ngày quốc tế
- Đi qua kinh tuyến 180 độ , múi giờ số 12, trên biển Thái Bình Dương.
- Từ tây sang đông kinh tuyến 180 độ phải lùi 1 ngày lịch.
- Từ Đông sang Tây kinh tuyến 180 độ phải cộng thêm 1 ngày.
3. Sự lệch
hướng chuyển động của vật thể
- Nguyên nhân : Do Trái Đất hình cầu và tự quay quanh trụctheo hướng từ tây sang đông với vận tốc dài khác nhau ở các vĩ độ.
- Lực làm lệch hướng là lực Côriôlit.
- Biểu hiện :
+ Bán cầu Bắc: vật chuyển động bị lệch về bên phải.
+ Bán cầu Nam: vật chuyển động bị lệch về bên trái.
- Tác động đến sự chuyển động của khối khí, dòng biển, dòng sông, đường đạn bay trên bề mặt Trái Đất…
Câu
hỏi ôn tập:
Trang 19 sgk Địa Lí 10: Quan sát hình 5.2 (trang 19 SGK), nhận xét hình dạng quỹ đạo và hướng chuyển động cùa các hành tinh.
Trả lời:
Quỹ đạo chuyển động của các hành tinh là hình clip. Các hành tinh đều chuyển động ngược chiều kim đồng hồ.
Câu 1: Vũ trụ là gì? Hệ Mặt Trời là gì? Em có những hiểu biết gì về Trái Đất trong Hệ Mặt Trời?
Lời giải:
- Vũ Trụ là khoảng không gian vô tận chứa các Thiên hà. Thiên hà là một tập hợp các thiên thể, khí, bụi và bốc xa điện tử. Thiên hà chứa Mặt Trời và các hành tinh của nó được gọi là Dải Ngân Hà.
- Hệ Mặt Trời là một tập hợp các thiên thể nằm trong Dải Ngân Hà. Hệ Mặt Trời gồm có Mặt Trời nàm ở trung tâm và các thiên thể quay xung quanh (đó là các hành tinh, tiểu hành tinh, vệ tinh, sao chổi, thiên thạch) và các đám bụi khí. Hệ Mặt Trời có tám hành tinh: Thuỷ tinh, Kim tinh, Trái Đất, Hoả tinh, Mộc tinh, Thổ tinh, Thiên Vương tinh, Hải Vương tinh.
- Trái Đất là một hành tinh trong Hệ Mặt Trời. Khoảng cách trung bình từ Trái Đất đến Mặt Trời là 149.6 triệu km. Khoảng cách đó cùng với sự tự quay làm cho Trái Đất nhận được lượng nhiệt và ánh sáng phù hợp để sự sống có thể phát sinh, phát triển. Trái Đất vừa tự quay quanh trục, vừa chuyển động tịnh tiến xung quanh Mặt Trời.
Câu 2: Hãy trình bày các hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất.
Lời giải:
- Sự luân phiên ngày đêm: do khối cầu và vận động tự quay của Trái Đất, nên mọi nơi trên bề mặt Trái Đất đều lần lượt ở trước Mặt Trời rồi lại khuất sau Mặt Trời, gây nên hiện tượng luân phiên ngày - đêm.
- Giờ trên Trái Đất và đường chuyển ngày quốc tế.
+ Giờ địa phương (giờ mặt trời): Trái Đất có hình khối cầu và tự quay quanh trục từ tây sang đông nên cùng một thời điểm, người đứng ở các kinh tuyến khác nhau sẽ nhìn thấy Mặt Trời ở các độ cao khác nhau, do đó các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau, đó là giờ địa phương (hay giờ mặt trời).
+ Giờ múi: Trái Đất được chia làm 24 múi giờ, mỗi múi giờ rộng 15o kinh tuvến. Giờ múi được lấy theo kinh tuyến đi qua giữa múi đó. Giờ múi số 0 được lấy làm giờ quốc tế (hay giờ GMT). Việt Nam thuộc múi giờ số 7.
+ Đường chuyển ngày quốc tế: theo cách tính giờ múi, trên Trái Đất lúc nào cũng có một múi giờ mà ở đó có hai ngày lịch khác nhau, do vậy một kinh l tuyến được lấy làm mốc để đổi ngày. Kinh tuyến 180o qua giữa múi giờ số 12 ở Thái Bình Dương được chọn làm đường chuyển ngày quốc tế.
- Sự lệch hướng chuyển đông của các vật thể: khi Trái Đất tự quay quanh liên tục„ mọi địa điểm thuộc ở các vĩ độ khác nhau ở bề mặt Trái Đất (trừ hai cực đều có vận tốc dài khác nhau và hướng chuyển động từ tây sang đông. Do vậy, các vật thể chuyển động trên bề mặt Trai Đất sẽ bị lệch hướng so với hướng ban đầu (vì phải giữ nguyên chuyển động thẳng hướng theo quán tính). Lực làm lệch hướng đó được gọi là lực Côriôlit. Ở bán cầu Bắc, vật chuyển động bị lệch về bên phải theo hướng chuyển động, ở bán cầu Nam bị lệch về bên trái.
Câu 3: Căn cứ vào bản đổ các múi giờ, hãy tính giờ và ngày ở Việt Nam, biết rằng ở thời điểm đó, giờ GMT đang là 24 giờ ngày 31 - 12 - 2020.
Lời giải:
-Tại GreenWich là GMT 0
-Việt Nam nằm ở múi giờ số 7 (GMT+7)
- Công thức: Tm = To + m => Tvn = 24h (0h) + 7
Qua 24 sẽ tăng thêm 1 ngày nên: Việt Nam vào thời điểm đó là 7 giờ ngày 1 - 1 năm 2021.
