THIÊN NHIÊN NHIỆT ĐỚI ẨM GIÓ MÙA - ĐỀ CƯƠNG ÔN THI THPT NĂM 2016 - MÔN ĐỊA LÝ
THIÊN NHIÊN NHIỆT ĐỚI ẨM GIÓ MÙA
I. Kiến thức trọng tâm
1. Khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm
a. Tính chất nhiệt đới
*Nguyên nhân:Nằm trong
vùng nội chí tuyến.
* Biểu hiện:
- Tổng bức xạ lớn, cán
cân bức xạ dương quanh năm.
- Nhiệt độ trung bình năm
trên 200C
- Tổng số giờ nắng từ
1400 – 3000 giờ/năm.
b. Lượng mưa, độ ẩm lớn
* Nguyên nhân:
Do vị trí giáp biển
* Biểu hiện:
- Lượng mưa trung bình
năm cao: 1500–2000 mm.
- Độ ẩm không khí cao
trên 80%.
- Cân bàng ẩm luôn dương
c. Gió mùa
*
Gió mùa mùa đông: (gió mùa ĐB)
- Từ tháng XI đến tháng
IV
- Nguồn gốc: cao áp lạnh
Xibia
- Hướng gió Đông Bắc.
- Phạm vi: miền Bắc
(d.Bạch Mã trở ra)
- Đặc điểm:
+ Nửa đầu mùa đông: lạnh,
khô
+ Nửa sau mùa đông: lạnh,
ẩm, có mưa phùn.
Riêng từ Đà Nẵng trở vào, gió tín phong BBC thổi theo hướng
ĐB gây mưa vùng ven biển miền Trung, còn Nam Bộ và Tây Nguyên là mùa khô.
*Gió mùa mùa hạ: (gió mùa Tây Nam)
- Từ tháng V đến tháng X, hướng gió
Tây Nam.
+ Đầu mùa hạ: khối khí từ
Bắc Ấn Độ Dương thổi vào gây mưa lớn cho Nam Bộ và Tây Nguyên, riêng ven biển
Trung Bộ và phần nam của Tây Bắc có hoạt động của gió Lào khô, nóng.
+ Giữa và cuối mùa
hạ: Tín phong từ Nam Bán Cầu di chuyển
và đổi hướng thành gió Tây Nam, gây mưa lớn cho Nam Bộ và Tây Nguyên. Cùng với
dải hội tụ nhiệt đới gây mưa cho cả 2 miền Nam, Bắc và mưa vào tháng IX cho
Trung Bộ.
Riêng ở Đồng bằng Bắc Bộ gió này có hướng Đông Nam (do ảnh hưởng của áp
thấp Bắc Bộ).
2. Các thành phần tự nhiên khác
|
Thành phần
|
Biểu hiện
|
Nguyên nhân
|
|
Địa hình
|
- Xâm thực mạnh ở miền đồi núi
- Bồi tụ nhanh ở đồng bằng hạ lưu sông
|
Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa (quá
trình phong hóa, xâm thực, vận chuyển mạnh)
|
|
Sông ngòi
|
- Mạng lưới sông ngòi dày đặc
- Nhiều nước, giàu phù sa
- Chế độ nước theo mùa
|
- Phong hóa mạnh, lượng mưa lớn
- Lượng mưa lớn, vật liệu của xâm
thực nhiều
- Gió mùa, mưa theo mùa
|
|
Đất
|
- Lớp đất dày
- Đất feralit là loại đất chính ở vùng đồi núi
|
- Nhiệt ẩm cao nên phong hóa mạnh
- Mưa nhiều, rửa trôi mạnh trên đá
mẹ axit ở vùng đồi núi thấp
|
|
Sinh vật
|
Đa dạng, phong phú
Hệ sinh thái rừng nhiệt đới ẩm gió mùa với các thành phần
loài nguồn gốc nhiệt đới chiếm ưu thế.
|
Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, có
đường biển dài, địa hình và đất đa dạng
|
3. Ảnh hưởng của thiên nhiên nhiệt
đới ẩm gió mùa đến hoạt động sản xuất và đời sống
a. Ảnh hưởng đến sản xuất nông
nghiệp
- Nền nhiệt ẩm cao thuận
lợi để phát triển nền nông nghiệp lúa nước, tăng vụ, đa dạng hoá cây trồng, vật
nuôi, phát triển mô hình Nông - Lâm kết hợp, nâng cao năng suất cây trồng.
- Khó khăn: Lũ lụt, hạn
hán, dịch bệnh, khí hậu thời tiết không ổn định, mùa khô thiếu nước, mùa mưa
thừa nước…
b. Ảnh hưởng đến các hoạt động sản xuất khác và đời sống
- Thuận lợi để phát triển các nghành
lâm nghiệp, thuỷ sản, GTVT, du lịch…đẩy mạnh các hoạt động khai thác, xây dựng…
vào mùa khô.
- Khó khăn:
+ Các hoạt động GTVT, du
lịch, công nghiệp khai thác… chịu ảnh hưởng trực tiếp của sự phân mùa khí hậu,
chế độ nước sông.
+ Độ ẩm cao gây khó khăn
cho quản lý máy móc, thiết bị, nông sản.
+ Các thiên tai như: mưa
bão, lũ lụt hạn hán và diễn biến bất thường như dông, lốc, mưa đá, sương muối,
rét hại, khô nóng… gây ảnh hưởng lớn đến đời sống và sản xuất.
+ Môi trường thiên nhiên
dễ bị suy thoái.
II. Câu hỏi ôn tập.
Câu 1. Tính chất nhiệt đới, ẩm của khí hậu nước ta được biểu hiện như thế
nào? Giải thích nguyên nhân?
Gợi ý trả lời:
- Biểu hiện:
+ Tổng bức xạ lớn, cán cân bức xạ
dương quanh năm
+ Nhiệt độ trung bình năm cao trên 200c
+ Nhiều nắng, tổng số giờ nắng từ
1400- 3000 giờ / năm
- Nguyên nhân: Vị trí của nước ta nằm
trong khu vực nội chí tuyến bán cầu Bắc, góc nhậ xạ lớn, mọi nơi trong năm đều
có 2 lần Mặt Trời lên thiên đỉnh.
Câu 2. Hãy trình bày hoạt động của gió mùa ở nước ta và hệ quả của nó đối
với sự phân chia mùa khác nhau giữa các khu vực.
Gợi ý trả lời:
|
Gió mùa
|
Thời gian
|
Nguồn gốc
|
Hướng gió
|
Tính chất
|
Phạm vi
Hoạt động
|
Kiểu thời tiết đặc trưng
|
|
|
Mùa đông
|
Từ tháng XI – IV
|
Khối khí lạnh phương Bắc từ cao áp
Xibia
|
Đông Bắc
|
Lạnh khô
|
Miền Bắc (Từ dãy Bạch Mã trở ra
Bắc)
|
- Nửa đầu mùa đông lạnh khô
- Nửa sau mùa đông lạnh ẩm, mưa
phùn ở ven biển và đồng bằng Bắc Bộ Bắc Trung Bộ
|
|
|
Mùa hạ
(Từ
tháng V – X)
|
Đầu mùa hạ (tháng V, VI)
|
Khối khí nhiệt đới ẩm Bắc Ấn Độ
Dương
|
Tây Nam
|
Nóng ẩm
|
Cả nước
|
- Mưa lớn ở Nam Bộ và Tây Nguyên
- Khô nóng ở phần nam của khu vực
Tây Bắc và ven biển Trung Bộ
|
|
|
Giữa và cuối mùa hạ (từ tháng VI –
X)
|
Tín phong bán cầu Nam vượt xích đạo
lên
|
Tây Nam
|
Nóng ẩm
|
Cả nước
|
- Mưa lớn kéo dài ở Nam Bộ và Tây
Nguyên
- Khô ở Duyên hải Nam Trung Bộ
- Mưa tháng IX ở Trung Bộ (Kết hợp
dải hội tụ nhiệt đới)
- Mưa ở Bắc Bộ (gió chuyển hướng
thành Đông Nam vào)
|
||
Câu 3. Vì sao nước ta có khí hậu nhiệt đới, ẩm, gió mùa?
Gợi ý trả lời:
- Do vị trí địa lí: nước ta nằm hoàn
toàn trong khu vực nội chí tuyến Bắc Bán Cầu nên nhận được lượng bức xạ mặt
trời lớn, ở mọi nơi trong năm đều có hai lần mặt trời lên thiên đỉnh nên khí
hậu có tính chất nhiệt đới với nền nhiệt độ cao, nắng nhiều.
-Do nằm gần trung tâm gió mùa châu Á,
trong khu vực chịu ảnh hưởng gió Mậu dịch và gió mùa châu Á nên khí hậu mang
tính chất gió mùa rõ rệt.
- Nước ta giáp biển
Đông, các khối khí di chuyển qua biển đã mang đến cho nước ta lượng mưa và độ ẩm lớn
Câu 4. Thiên
nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa biểu hiện qua các thành phần địa hình, sông ngòi, đất, sinh vật
như thế nào?Nêu nguyên nhân
Gợi ý trả lời:
a. Địa hình:
+ Xâm thực mạnh ở miền đồi núi: Bề mặt địa hình bị cắt xẻ,
đất bị xói mòn, rửa trôi nhiều nơi trơ
sỏi đá, đất trượt đá lở. Vùng núi đá vôi có địa hình cacxtơ với các hang động
suối cạn, các vùng thềm phù sa cổ địa hình bị chia cắt thành các đồi thấp xen
thũng lũng rộng.
Nguyên nhân: Do địa hình dốc, lượng
mưa lớn, nhiều nơi mất lớp phủ thực vật.
+ Bồi tụ nhanh ở ĐB hạ lưu: Rìa phía đông nam các đồng bằng
châu thổ Sông Hồng và tây nam đồng bằng châu thổ Sông Cửu Long hàng năm vẫn lấn
ra biển từ vài chục đến gần trăm mét.
Nguyên Nhân: Do quá trình xâm thực mạnh ở miền núi
> Quá trình xâm thực và bồi tụ là quá trình chính trong sự
hình thành và biến đổi địa hình Việt Nam hiện tại.
b. Sông ngòi:
+ Mạng lưới sông ngòi dày đặc chỉ tính riêng các con sông có
chiều dài trên 10km thì nước ta đã có 2360 con sông. Dọc bờ biến cứ 20km lại
gặp một cửa sông.
+ Sông ngòi nhiều
nước, giầu phù sa (tổng lượng nước 839 tỷ m3/năm) phù sa 200 triệu
tấn.
+ Chế độ nước theo mùa, mùa lũ tương ứng mùa mưa, mùa cạn
tương ứng mùa khô.
+ Chế độ nước sông diễn biến thất thường: Nước sông lúc cạn
quá, lúc nước to quá. Trong mùa cạn vẫn có lúc nước sông lớn (khi mưa lớn)
Nguyên nhân
- Dẫn đến sông ngòi
có những đặc điểm trên do khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa đã thúc đẩy qúa trình
đào xẻ địa hình, bóc mòn, rửa trôi.
- Nhờ có nguồn cung cấp nước dồi dào nên lượng dũng chảy lớn,
đồng thời nhận được một lượng nước lớn từ lưu vực ngoài lónh thổ.
- Hệ số bào mũn và tổng lượng cát bùn lớn là hệ quả của quá
trỡnh xõm thực mạnh ở vựng đồi núi.
- Do mưa theo mùa nên lượng dũng chảy theo mựa: Mựa lũ tương
ứng với mùa mưa. Mùa cạn tương ứng với mùa khô
c. Đất:
- Lớp đất dày
- Đất feralit là loại đất chính ở vùng đồi núi
Nguyên nhân
- Nhiệt ẩm cao nên
phong hóa mạnh
- Mưa nhiều, rửa trôi mạnh trên đá mẹ axit ở vùng đồi núi
thấp
d. Sinh vật:
+ Hệ sinh thái rừng nguyên sinh đặc trưng khí hậu nóng ẩm là
rừng rậm nhiệt đới lá rộng thường xanh.
+ Trong giới sinh vật thành phần loài nhiệt đới chiếm ưu thế,
gồm đa phần trong số loài động vật và tới 70% tổng số loài thực vật.
Nguyên nhân
- Do Việt Nam nằm hoàn toàn trong
vùng nhiệt đới Bán cầu Bắc nên có bức xạ mặt Trời, độ ẩm phong phú.
- Khí hậu có sự phận hoá theo độ cao.
Câu 5. Hãy nêu ảnh hưởng của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa đến hoạt
động sản xuất và đời sống.
Gợi ý trả lời:
* Ảnh hưởng đến sản xuất NN:
+ Thuận lợi: có điều kiện để phát triển nông nghiệp, đa dạng hóa cây
trồng, vật nuôi.
+ Khó khăn: thời tiết thất
thường, nhiều thiên tai, khó khăn cho phòng trừ dịch bệnh trong nông nghiệp.
* Ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất
khác và đời sống:
+ Thuận lợi: tạo điều kiện cho phát triển
nhiều ngành kinh tế khác.
+ Khó khăn:
- Chịu ảnh hưởng của chế độ
phân mùa.
- Độ ẩm lớn ® khó
khăn bảo quản máy móc thiết bị.
- Nhiều thiên tai, thời tiết
thất thường.
- Môi trường dễ bị suy thoái.
Câu 6. Tại sao vào đầu mùa đông, gió mùa Đông Bắc lại gây nên thời tiết
lạnh khô ở MB nước ta. Vào cuối mùa đông, gió mùa Đông Bắc lại gây mưa cho vùng
ven biển và ĐB BB, BTB? Tại sao MN hầu như không chịu ảnh hưởng của gió mùa
Đông Bắc?
Gợi ý trả lời:
* Đầu mùa đông : Gió mùa đông bắc đi
qua lục địa Trung Hoa và nước ta ….
* Vào cuối mùa đông : Do ảnh hưởng
của áp thấp Aleut khối không khí này lệch đông, qua biển vào nước ta
* Miền Nam hầu như không chịu ảnh
hưởng của gió mùa Đông Bắc vì:
- Khi di chuyển xuống phía Nam gió
mùa đông bắc suy yếu, bớt lạnh….
- Do ảnh hưởng của địa hình ( các dãy
núi hướng Tây- đông)….
Xem thêm tại đây... =>Tất cả bài đăng từ iDiaLy.com chỉ mang tính chất tham khảo. Nếu có thắc mắc hay có tài liệu hay liên quan đến Địa Lý thì comment cho cả nhà cùng tham khảo nhé.... Sưu tầm bởi www.NguyenDucHanh.net
