Tài liệu chuyên sâu bồi dưỡng HSG Địa Lý 11- ĐẶC ĐIỂM NỀN KINH TẾ THẾ GIỚI
ĐẶC ĐIỂM NỀN KINH TẾ THẾ GIỚI
Câu 1: Trình bày đặc điểm nổi bật của nền KT – XH thế giới trong thời kỳ hiện đại. Tình hình đó ảnh hưởng như thế nào tới sự phát triển KT XH Việt Nam?
Trả lời
a) Các đặc điểm của nền KT thế giới hiện nay:
- KT thế giới chuyển từ phát triển theo chiều rộng sang phát triển theo chiều sâu, hay nói cách khác là chuyển từ gia tăng nguồn lực sang nâng cao hiệu quả (Ví dụ: sử dụng các nguồn nguyên – nhiên liệu, năng lượng mới, nghiên cứu phát triển các loại vật liệu mới, các kĩ thuật công nghệ cao…)
- KT thế giới phát triển gắn liền với cuộc CM KH và CN hiện đại
- KT thế giới ngày càng hướng tới nền KT tri thức
- Quá trình toàn cầu hóa KT ngày càng phát triển mạnh mẽ
- KT thế giới tiếp tục phải đối mặt với nhiều thách thức như: sự bất ổn về tài chính, tiền tệ, khủng hoảng…
- Phát triển KT bền vững trở thành xu thế lựa chọn của nhiều quốc gia trên thế giới
b) Ảnh hưởng của tình hình đó tới VN:
- Tất yếu nước ta phải mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế và khu vực trên mọi lĩnh vực; từ đó có thêm nhiều thời cơ mới, điều kiện thuận lợi để đẩy nhanh tốc độ phát triển (như: chuyển giao công nghệ, nguồn vốn, học hỏi kinh nghiệm sản xuất và quản lí, tận dụng thành tựu khoa học và công nghệ…)
- Trong hoàn cảnh nền kinh tế có xuất phát điểm thấp, nước ta cũng có thêm nhiều thách thức mới tác động theo xu hướng tiêu cực (có thể lấy ví dụ cụ thể)
Câu 2: “Hợp tác và đấu tranh là 2 xu thế chính của quan hệ kinh tế quốc tế trong giai đoạn hiện nay”. Em hiểu gì về câu nói trên? Tại sao nước ta vừa phải hợp tác vừa phải cạnh tranh với các nước trong khu vực trong việc phát triển kinh tế?
Trả lời
a) Phân tích câu nói trên:
- Hợp tác tức là:
+ Cùng phát triển KT – XH trên nguyên tắc 2 bên cùng có lợi
+ Phát huy tiềm năng, thế mạnh và hạn chế các mặt còn yếu của từng quốc gia
+ Mở rộng quan hệ trao đổi thương mại
+ Trao đổi khoa học kĩ thuật và công nghệ để tạo điều kiện cùng phát triển
+ Nhiều vấn đề mang tính toàn cầu đòi hỏi cả thế giới phải cùng giải quyết: chiến tranh – hòa bình, dân số, tài nguyên, môi trường…
- Đấu tranh:
+ Chống sự can thiệp vào nội bộ của các quốc gia khác, chống âm mưu thực dân hóa bằng con đường kinh tế.
+ Quá trình hợp tác luôn xuất hiện sự cạnh tranh để chiếm vị trí có lợi hơn trên trường quốc tế.
+ Nhằm thiết lập quan hệ bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau.
b) Để phát triển KT, nước ta vừa phải hợp tác vừa phải ạnh tranh với các nước trong khu vực vì:
- Xu thế quốc tế hóa, khu vực hóa nền KT thế giới đang diễn ra mạnh mẽ, mỗi nước muốn tăng cường tiềm lực KT của mình phải mở rộng hợp tác liên kết với các nước khác.
- Các nước Đông Nam Á có nền KT phát triển cao hơn nước ta, việc hợp tác sẽ giúp nước ta đổi mới công nghệ, thiết bị máy móc, thu hút vốn đầu tư, học hỏi kinh nghiệm quản lí vận hành nền kinh tế thị trường, đi tắt đón đầu, tránh tụt hậu.
- Việc khai thác tài nguyên trên biển Đông (hải sanr, dầu khí, giao thông, du lịch); khai thác tổng hợp sông Mê Công liên quan tới quyền lợi của nhiều quốc gia trong khu vực, cần có sự hợp tác cùng có lợi, tránh sự căng thẳng.
- Các nước Đông Nam Á có nguồn TNTN khá giống nhau (khoáng sản kim loại, dầu khí, nông sản nhiệt đới, hải sản…), nguồn lao động dồi dào; các nước Đông Nam Á đều thiếu vốn và công nghệ tiên tiến nên việc cạnh tranh các mặt hàng này trên thị trường quốc tế là tất yếu.
Câu 3: Hiện nay trên thế giới có 3 nhóm mối quan hệ giữa cá nhóm nước, đó là:
- Giữa các nước đang phát triển với nhau
- Giữa các nước phát triển với nhau
- Giữa các nước đang phát triển với các nước phát triển
Theo em, mối quan hệ nào quan trọng nhất, vì sao?
Trả lời
Mối quan hệ giữa các nước phát triển với các nước đang phát triển là quan trọng nhất, vì:
- Đây là mối quan hệ đa dạng nhất, tận dụng được lợi thế của hai nhóm nước, xuất phát từ nhu cầu của chính bản thân mỗi nhóm nước để tăng tiềm lực phát triển kinh tế.
- Các nước đang phát triển cần: vốn, khoa học kĩ thuật và công nghệ (có thể phân tích thêm)
- Các nước phát triển cần: nguyên liệu (nông sản, tài nguyên thiên nhiên), lao động, thị trường… (có thể phân tích thêm)
-----------HLT.vn---------
Một số đặc điểm của nền kinh tế thế giới:
- Kinh tế thế giới đang chuyển từ phát triển theo chiều rộng sang phát triển theo chiều sâu
- Kinh tế thế giới phát triển gắn với cuộc cách mạng và khoa học công nghệ hiện đại
- Kinh tế thế giới ngày càng hướng đến nền kinh tế tri thức
- Giá trị đầu vào của các yếu tố truyền thống ( nhiên liệu, đất đai, lao động phổ thông..) ngày càng giảm
- Tri thức thông tin ngày càng có vai trò lớn
- Quá trình toàn cầu hóa kinh tế ngày càng phát triển mạnh
- Mức độ phụ thuộc giữa các nền kinh tế ngày càng cao => Kinh tế thế giới tiếp tục phải đối mặt với nhiều thách thức gay gắt đặc biệt là nguy cơ khủng hoảng kinh tế tài chính.
- Các quốc gia ngày càng có xu hướng lựa chọn chiến lược phát triển bền vững.
V/ Tình hình kinh tế của Mỹ từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay:
- Cuộc chiến tranh thế giới thứ hai đánh dấu bước nhảy vọt của kinh tế Mỹ
- Về kinh tế : công nghiệp : sản lượng công nghiệp trung bình hằng năm tăng 24%, năm 1945 – 1949, công nghiệp Hoa Kì đã chiếm hơn một nửa sản lượng công nghiệp toàn thế giới ( 56,4% năm 1948)
- Nông nghiệp : sản xuất NN tăng 27% so với trước chiến tranh , sản lượng NN năm 1949 bằng hai lần sản lượng của 5 nước gộp lại : Anh, Pháp, Đức, Ý, Nhật Bản.
- Tài chính: nắm trong tay gần 3/4dự trữ lva2ng Tg ( 25 tỉ USD năm 1949)
- Hàng hải: vươn lên bỏ xa các nước khác, mắn 50% tàu bè đi lại trên biển.
⇨ Như vậy trong khoảng hai thập niên sau chiến tranh Hoa Kỳ thành trung tâm kinh tế, tài chính lớn nhất TG.
⇨ Nguyên nhân nền kinh tế phát triển nhanh chóng:
- Điều kiện thuận lợi : đất rộng phì nhiêu, tài nguyên phong phú, nhân công dồi dào, đất nước không bị chiến tranh tàn phá.
- Trong khi các nước đồng minh châu Âu bị tàn phá vì chiến tranh, Hoa Kỳ với lợi thế địa lý không chịu ảnh hưởng của chiến tranh và với nguồn tài nguyên phong phú , trình độ khoa học kỹ thuật tiên tiến nên có điều kiện để phát triển kinh tế
- Dựa vào những thành tựu của CM KHKT Hoa Kỳ điều chỉnh lại hợp lí cơ cấu sx, cải tiến kỹ thuật và nâng cao năng suất lao động, giảm giá thành sản phẩm.
- Nhờ trình độ tập trung sx và tập trung tư bản cao
- Nhờ quân sự hóa nền kinh tế để buôn bán vũ khí ( thu được trên 50% tổng lợi nhuận hàng năm)
● Hạn chế và nhược điểm:
+ Tuy đến nay vẫn đứng đầu thế giới về sx công nghiệp- NN và tài chính nhưng vị trí kinh tế Mỹ ngày càng giảm sút do sự cạnh tranh của Nhật Bản và Tây Âu.
+ Phát triển nhanh nhưng không ổn định, hay diễn ra các cuộc suy thoái.
+ Sự giàu nghèo quá chênh lệch giữa các tầng lớp trong xh Mỹ dẫn đến sự không ổn định về kinh tế, chính trị.
Quan hệ hai nước những năm qua đã phát triển khá toàn diện trên nhiều lĩnh vực. Về chính trị ngoại giao, các chuyến thăm lẫn nhau và các cuộc gặp gỡ cấp cao bên lề các hội nghị quốc tế đã góp phần duy trì đà quan hệ. Hiện nay hai nước đã thiết lập 10 cơ chế đối thoại về chính trị - an ninh - quốc phòng, kinh tế, về an ninh, phát triển của khu vực châu Á – Thái Bình Dương… Về kinh tế, từ năm 2005, Hoa Kỳ đã trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ đã tăng từ 200 triệu USD năm 1995 lên hơn 20 tỷ USD năm 2012, tức là tăng hơn 100 lần trong vòng chưa đầy 20 năm. Năm 2012, kim ngạch thương mại hai chiều đạt gần 25 tỷ USD. Riêng 6 tháng đầu năm nay, thương mại 2 chiều đã đạt 13,5 tỷ USD, tăng hơn 16% so với cùng kỳ năm trước. FDI của Mỹ vào Việt Nam tính đến hết 2012 đứng thứ 7 trong số các nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với 629 dự án, trên 11 tỷ USD. Đó là chưa tính tới số đầu tư khá lớn vào Việt Nam của các tập đoàn, doanh nghiệp Hoa Kỳ nhưng đăng ký ở các nước và vùng lãnh thổ khác như Singapore hay Hồng Kông (Trung Quốc)…
Hợp tác trong lĩnh vực khoa học công nghệ tiếp tục được tăng cường, hai bên đang phát triển “quan hệ đối tác kiểu mẫu” trong nghiên cứu về biến đổi khí hậu và khắc phục hậu quả của biến đổi khí hậu, nước biển dâng. NASA và Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam năm ngoái đã ký tuyên bố ý định chung về hợp tác nghiên cứu công nghệ không gian.
Giao lưu nhân dân giữa hai nước không ngừng mở rộng. Trong 10 năm qua, có khoảng trên 60.000 lưu học sinh sang học ở Hoa Kỳ từ phổ thông, cao đẳng trở lên. Nếu năm 2008 ta có khoảng trên 8.000 sinh viên đang theo học ở Hoa Kỳ, thì 5 năm sau, con số đó đã tăng gấp đôi, lên tới trên 16.000, đưa Việt Nam đứng đầu trong các nước Đông Nam Á và đứng thứ 8 trong số tất cả các nước có sinh viên du học tại Hoa Kỳ. Trong năm 2012, lượng khách Hoa Kỳ đến Việt Nam đạt gần 400.000 lượt, xếp thứ 4 trong số các nước có nhiều du khách vào Việt Nam.
Bên cạnh đó, cũng cần kể đến sự hợp tác, phối hợp có hiệu quả giữa hai nước trên các diễn đàn khu vực và quốc tế, nhất là Diễn đàn kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), Diễn đàn An ninh châu Á (ARF), Cấp cao Đông Á (EAS), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng mở rộng (ADMM+)…
Về triển vọng, tôi cho rằng quan hệ hai nước còn rất nhiều tiềm năng và hoàn toàn có cơ sở để chúng ta lạc quan về mối quan hệ hướng về phía trước giữa hai nước trong những năm tới, bởi lẽ:
Một là, trong gần hai thập niên kể từ khi bình thường hóa quan hệ, hai bên đã tạo dựng được nền móng khá vững chắc với những cơ chế hợp tác ổn định cho quan hệ song phương.
Hai là, nhìn về tương lai, Việt Nam đang tiến hành công cuộc Đổi mới sâu rộng với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại đến 2020. Lãnh đạo Hoa Kỳ đã nhiều lần phát biểu coi Việt Nam là đối tác đang nổi quan trọng ở khu vực. Cả hai bên cùng chia sẻ những lợi ích trong việc duy trì hòa bình, ổn định và thúc đẩy thịnh vượng ở châu Á – Thái Bình Dương và trên thế giới.
Ba là, hai nước đang tích cực tham gia đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) cùng với 10 quốc gia khác, và nếu có thể đi đến việc ký kết vào cuối năm nay như cam kết của các nhà lãnh đạo, thì TPP sẽ mở ra một cơ hội lớn cho sự hợp tác giữa hai nước trong khuôn khổ một thị trường rộng lớn với 800 triệu dân và chiếm tới khoảng 40% thương mại cũng như GDP toàn cầu.
Gần một thập niên đã trôi qua kể từ khi hai nước xây dựng khuôn khổ quan hệ “đối tác xây dựng, hữu nghị, hợp tác nhiều mặt trên cơ sở bình đẳng, cùng tôn trọng lẫn nhau và cùng có lợi” vào năm 2005, với tầm mức của quan hệ hai nước hiện nay, với những tiềm năng đáng kể đang hứa hẹn phía trước, đã đến lúc hai nước cần xác lập khuôn khổ đối tác mới cho quan hệ hai nước. Và chúng ta trông đợi vào cuộc hội đàm giữa Tổng thống Barack Obama và Chủ tịch nước Trương Tấn Sang sẽ xác định được khuôn khổ quan hệ mới đó, cùng với những nguyên tắc và nội hàm rõ ràng.
Trong thời đại hiện nay, vấn đề môi trường là vấn đề mang tính toàn cầu trong đó ô nhiễm nguồn nước ngọt, nước biển và đại dương đang là vấn đề được quan tâm.
a. Em hãy nêu nguyên nhân và hậu quả của vấn đề ô nhiễm nguồn nước?
b. Vì sao phải khai thác tổng hợp các nguồn tài nguyên vùng biển đảo của nước ta mới đem lại hiệu quả kinh tế cao?
c. Tại sao nước ta tăng cường hợp tác với các nước láng giềng trong việc giải quyết các vấn đề về biển và thềm lục địa có ý nghĩa quan trọng?
Đáp án câu 2:
a. Nguyên nhân và hậu quả của vấn đề ô nhiễm nguồn nước.
+ Nguyên nhân:
- Chất thải công nghiệp, chất thải sinh hoạt chưa được xử lí, thải trực tiếp vào nguồn nước. (0,25)
- Sự cố đắm tàu chở dầu, rửa boong tàu, tràn dầu xảy ra nhiều nơi làm ô nhiễm biển và đại dương. (0,25)
+ Hậu quả:
- Thiếu nguồn nước sạch, có khoảng 1,3 tỉ người trên thế giới thiếu nước sạch.(0,25)
- Ảnh hưởng đến sức khỏe con người, gây dịch bệnh ( tiêu chảy, ....)(0,25)
- Ảnh hưởng đến sinh vật thủy sinh, suy giảm đa dạng sinh học biển và đại dương... (0,25)
b. Phải khai thác tổng hợp các nguồn tài nguyên vùng biển đảo của nước ta mới đem lại hiệu quả kinh tế cao vì:
- Tài nguyên biển đa dạng phong phú ( thủy sản, khoáng sản, ....) là cơ sở để đẩy mạnh các hoạt động kinh tế biển đa dạng ( đánh bắt nuôi trồng thủy sản, khai thác khoáng sản, du lịch biển, giao thông vận tải biển) (0,25)
- Chỉ có khai thác tổng hợp mới đem lại hiệu quả kinh tế cao và bảo vệ môi trường. (0,25)
- Môi trường biển là không thể chia cắt được, một vùng biển bị ô nhiễm sẽ gây thiệt hại cho cả vùng bờ biển xung quanh. (0,25)
- Môi trường đảo có diện tích nhỏ lại biệt lập nên rất nhạy cảm trước tác động của con người. Việc phá rừng trên đảo làm mất nguồn nước ngọt, làm đảo không còn nước cho con người sinh sống. (0,25)
Việc khai thác các ngành kinh tế biển có liên quan nhằm hỗ trợ cho nhau và thúc đẩy nhau cùng phát triển và đảm bảo bảo vệ được môi trường biển đảo. (0,25)
