Bài 1 : CÁCH TÍNH GÓC NHẬP XẠ CAO NHẤT TẠI MỘT VĨ ĐỘ VÀO MỘT THỜI ĐIỂM ĐẶC BIỆT CHO TRƯỚC
Thông thường bài toán yêu cầu tính
góc nhập xạ khi MT qua thiên đỉnh tại một vĩ độ nào đó vào một trong 4 ngày đặc biệt trong năm ( Xuân phân, Hạ
chí, Thu phân, Đông chí) nên góc
lệch giữa CTB hoặc CTN với xích đạo 23027 ‘ là (k) không đổi
* Vào ngày 21/3 và 23/9, MT qua thiên đỉnh tại Xích đạo (00)nên
góc k =0
Do vậy vào 2 thời điểm
nầy tại một vĩ độ j nào đó, độ cao của MT trên đường chân
trời cao nhất sẽ là : hj = 900 - j
·
Vào
ngày 22/6 (khi MT qua thiên đỉnh tại CTB,
k=23027‘) thì :
+Các địa phương ở BBC có độ cao của MT trên đường chân trời cao nhất sẽ là
:
hj(BBC) = 900 – |(j-k) |
+Các địa phương ở NBC có độ cao của MT trên đường chân trời cao nhất sẽ là
:
hj(NBC) = 900 – (j+k)
·
Vào
ngày 22/12 (khi MT qua thiên đỉnh tại CTN,
k=23027‘) thì :
+ Các địa phương ở NBC có độ cao của MT trên đường chân trời cao nhất sẽ là
:
hj(NBC) = 900 – |(j-k) |
+Các địa phương ở BBC có độ cao của MT trên đường chân trời cao nhất sẽ là
:
hj(BBC) = 900 – (j+k)
Ta có Góc nhập xạ cao nhất ở các vĩ độ đặc biệt
như sau :
|
Vĩ độ |
21/3 & 23/9 |
22/6 |
22/12 |
|
900B |
00 |
23027’ |
|
|
66033’B |
23027’ |
46054’ |
00 |
|
23027’B |
66033’ |
900 |
43006’ |
|
Xích đạo |
900 |
66033’ |
66033’ |
|
23027’N |
66033’ |
43006’ |
900 |
|
66033’N |
23027’ |
00 |
46054’ |
|
900N |
00 |
|
23027’ |
Bài 2 : CÁCH XÁC ĐỊNH VĨ ĐỘ KHI BIẾT GÓC NHẬP
XẠ CAO NHẤT VÀO MỘT THỜI ĐIỂM ĐẶC BIỆT CHO TRƯỚC
Vào ngày 22/6, người ta xác định độ cao Mặt Trời lúc
giữa trưa tại một nơi là 45012’. Tìm vĩ độ nơi đó
Cần xác định nơi
càn tìm có thể ở BBC và cũng có thể ở NBC
a/ Ở BBC :
Áp dụng công thức tính góc nhập xạ cao nhất vào ngày 22/6 ở BBC:
hj(BBC)
= 900 – |(j-k) |
45012’ =
90- |(j-k) |
(j-k) = 90 - 45012’
(j-k) = 44048’
j
= 44048’+ k
= 44048’+ 23027’
= 68015’ VB
a/ Ở NBC : Áp dụng công thức tính góc nhập xạ cao nhất
vào ngày 22/6 ở NBC:
hj(NBC) = 900
– (j+k)
45012’ = 90- (j+k)
(j+k) = 90 - 45012’
= 44048’
j = 44048’- k
= 44048’- 23027’
= 21021’ VN
Bài 3:
CÁCH TÍNH VĨ ĐỘ MÀ MẶT TRỜI
LÊN THIÊN ĐỈNH VÀO MỘT NGÀY CHO TRƯỚC.
Ta có bảng :
|
Tháng |
số
ngày/tháng |
Từ
ngày đến ngày |
Số
ngày |
Cộng |
Cung |
giây
cung |
Giây
cung/ngày |
|
1 |
31 |
21.3 - 21.4 |
31 |
93 |
|
|
|
|
2 |
28 |
21.4 - 21.5 |
30 |
23027' |
84420 |
907.7 |
|
|
3 |
31 |
21.5 - 22.6 |
32 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
30 |
22.6 -- 22.7 |
30 |
93 |
|
|
|
|
5 |
31 |
22.7 - 22.8 |
31 |
|
|
|
|
|
6 |
3 |
22.8 - 23.9 |
32 |
|
84420 |
907.7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
31 |
23.9 - 23.10 |
30 |
90 |
|
|
|
|
8 |
31 |
23.10 - 23.11 |
31 |
|
|
|
|
|
9 |
30 |
23.11- 22.12 |
29 |
|
84420 |
938.0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10 |
31 |
22.12- 22.1 |
31 |
89 |
|
|
|
|
11 |
30 |
22.1- 22.2 |
31 |
|
|
|
|
|
12 |
31 |
22.2 - 21.3 |
27 |
|
84420 |
948.5 |
Dựa vào
bảng
Để tính vào ngày 30/4 mặt trời sẽ lên thiên đỉnh tại vĩ độ
nào ta tính :
Từ 21/3 đến 21/4 là
31 ngày
Từ 21/4 đến 30/4 là 9 ngày
Tổng cộng là 40 ngày.
Mỗi ngày Mặt Trời chuyển động biểu kiến là 907.7 giây cung
Vậy 40 ngày là :
907.7 * 40 = 36309.8 giây
= 1005’9’’
Vào khoảng thời
gian co ngày 30/4 là thời điểm MT đang
chuyển đọung biểu kiến từ XĐ đến CTB. Do vậy : Vào ngày 30/4, Mặt
TRời sẽ lên thiên đỉnh ở vĩ độ : 1005’9’’
VB
Tương tự ta có
cách tính cho những vĩ độ khác vào những thời điểm khác.
Bài 4 :
CÁCH
TÍNH NGÀY MÀ MẶT TRỜI LÊN THIÊN ĐỈNH TẠI MỘT VĨ ĐỘ CHO TRƯỚC.
Mặt Trời sẽ lên thiên đỉnh tại vĩ độ 21011’32’’ VB vào ngày,tháng
nào ?
Ta đổi vĩ độ về giây cung : = 21*3600 +
(11*60)+32
=
76292’’
Vĩ vĩ độ đã cho nằm trong vùng nội chí tuyến ở BBC
nên sẽ có 2 lần MT qua thiên đỉnh, thời
gian cần xác định sẽ rơi vào 2 thời điểm :
Từ 21/3 đến 22/6 và từ 22/6 đến 23/9
a/ Từ 21/3 đến 22/6 ,MT chuyển động biểu kiến từ
XĐ đến CTB mất 93 ngày với 84420 giây cung vậy với 76292 giây cung thì phải
mất :
=
(76292*93)/84420 = 84 ngày
Mà từ 21/3 đến 22/6 là 93 ngày vậy sau 21/3 84
ngày sẽ là ngày 13/6 , hoặc trước
22/6 9ngày ( 93-84) sẽ là ngày 13/6.
b/ Từ 22/6 đến 23/9 ,MT chuyển động biểu kiến từ
CTB đến XĐ mất 93 ngày với 84420 giây cung vậy với 76292 giây cung thì phải
mất :
=
(76292*93)/84420 = 84 ngày
Vậy trước 23/9 9 ngày thì sẽ là ngày : 24/9
Đáp số của câu hỏi nầy là : Vào 2 ngày 13/6
và 14/9 Mặt TRời sẽ qua thiên đỉnh tại vĩ độ 21011’32’’ VB ( Dạng toán nầy đáp số ngày xác định được
phép sai số 1 ngày )
Bài 5 :
TÍNH TỐC ĐỘ GÓC VÀ TỐC ĐỘ DÀI CỦA VẬN ĐỘNG TỰ QUAY
CỦA TRÁI ĐẤT
1/ Tốc độ
góc : Mọi vĩ độ đều bằng nhau = 3600/ 24 giờ = 150/giờ
2/ Tốc độ
dài :
Chu vi xích đạo (j=0) 2r.p= 400075km = 40075000 m
Thời gian quay
hết 1 vòng (s) = 24 giờ = 86400’’
Tốc
độ dài tại XĐ là : (d) = 464m/s
dj = j/s (j =
2r.p) = 2r.p/s
Tại một vĩ độ j khác
thì công thức tính tốc độ dài sẽ là
dj = = 2r.p/s . cos j ( m/s)
|
|
Vĩ độ |
cos j |
|
|
0 |
1 |
|
|
10 |
0.99 |
|
|
20 |
0.94 |
|
|
30 |
0.87 |
|
|
40 |
0.77 |
|
|
45 |
0.71 |
|
|
50 |
0.64 |
|
|
60 |
0.5 |
|
|
70 |
0.34 |
|
|
80 |
0.17 |
|
|
90 |
0 |
Vào ngày 22/6 MT chiếu thẳng góc tại CTB, so sánh góc đồng
vị thì sẽ tìm ra kết quả, tương tự cho ngày 22/12/ và các ngày 21/3,23/9.
Bài 6: CÁCH XÁC ĐỊNH GIỜ ĐỊA PHƯƠNG, GIỜ QUỐC TẾ
Lưu ý :
-
Giờ các địa phương phía Đông bao giờ cũng sớm hơn giờ
các địa phương ở phía Tây
-
Qua một múi giờ thì tăng hoặc giảm 1 giờ
-
Vượt qua đường đổi ngày , nếu theo chiều từ Tây Sang
Đông (ngược chiều kim đồng hồ ) thì lùi 1 ngày; nếu theo chiều từ Đông sang Tây
( thuận kim đồng hồ) thì tăng thêm 1 ngày.
-
Các tháng 1,3,5,7,8,10,12 luôn có 31 ngày
-
Tháng 2 năm nhuận mới có ngày 29/2 ( Năm nhuận chia hết
cho 4, trừ những năm đầu thiên niên kỷ)
-
Các dạng toán
Động về máy bay, chuyển điện tín, di chuyển của Bão…. cần lưu ý thời
gian bay hoặc thời gian chuyển điện tín, thời gian di chuyển của bão…
Bài 7 : CÁC BÀI TOÁN
VỀ TỶ LỆ XÍCH BẢN ĐỒ
Lưu ý tỷ lệ
bản đồ rút ngắn về khoảng cách chứ không phải diện tích. Nếu đề bài cho tỷ lệ
rút ngắn của một cái ao hình tròn thì phải quan tâm đến bán kính, nếu là vườn
trường hình vuông thì phải quan tâm đến cạnh của vườn trường.
Bài 8 : TOÁN VỀ DÂN
SỐ
Tg% là tỉ số
tăng tự nhiên
Dân số thế giới năm đã cho là D0
Dân số thế giới năm cần tìm là Dn
Ta có n = Dn-D0
Gọi t= Tg/100
Nếu n là số dương ( có nghĩa là xác định số dân của
năm nào đó sau năm đã cho ) thì :
Dn
= D0 * (1+t )n
Nếu n là số âm ( có nghĩa là xác định số dân của năm
nào đó trước năm đã cho ) thì :
Dn = D0 / (1+t )n
----------------------------Bài tập ôn -------------
Câu 1:
Hội “ Thầy giáo không biên giới” tại
London đã gởi một bản fax vào lúc 22 giờ ngày 19.11.2011 để chúc mừng “ Ngày
nhà giáo Việt Nam ” . Hai giờ sau, bản fax được chuyển đến Sở Giáo dục – Đào
tạo Thừa Thiên Huế .
Hỏi Sở Giáo dục – Đào tạo Thừa Thiên Huế đã nhận bản fax
đó vào giờ nào, ngày nào?
Hướng dẫn: 7 giờ ngày 20.11.2011.
Câu 2:
Lễ hội Festival Huế năm
2012 khai mạc vào lúc 19giờ ngày 7.4.2012,
được truyền hình trực tiếp. Hãy tính
giờ, ngày các địa điểm xem truyền hình trực tiếp lễ khai mạc.
|
Địa điểm |
Kếptao (180Đ) |
Niu Đêli (770Đ) |
Thượng
Hải ( 1210Đ) |
LaHabana ( 820 22’T) |
Honolulu ( 157049’T) |
|
Giờ |
? |
? |
? |
? |
? |
|
Ngày... |
? |
? |
? |
? |
? |
Hướng dẫn:
|
Địa điểm |
Kếptao (180Đ) |
Niu Đêli (770Đ) |
Thượng
Hải ( 1210Đ) |
LaHabana ( 820 22’T) |
Honolulu ( 157049’T) |
|
Giờ |
13h |
17h |
20h |
6h |
1h |
|
Ngày... |
7.4.2012 |
7.4.2012 |
7.4.2012 |
7.4.2012 |
7.4.2012 |
Câu 3:
Tỉnh Thừa
Thiên Huế có vĩ độ địa lí từ 15059’30”B đến 160 44’30”B.
Xác định thời gian Mặt Trời lên thiên đỉnh ở tỉnh
Thừa Thiên Huế.
Hướng dẫn:
Tỉnh Thừa
Thiên Huế nằm từ vĩ độ 150 59’30”B đến 16044’30”B nên trong năm có 2 lần Mặt Trời lên
thiên đỉnh.
Lần 1 từ xuân phân (21/3)
tới hạ chí (22/6) - từ xích đạo tới chí tuyến Bắc- hết 93 ngày
Lần 2 từ hạ chí (22.6) về thu
phân (23/9) - từ chí tuyến Bắc về xích đạo -hết 93 ngày
Mỗi ngày Mặt Trời di chuyển được quãng đường (1 góc) là 23027’/93 ngày 0015’8’’
Thời gian Mặt Trời di chuyển từ xích đạo tới vĩ độ 15059’30”B và vĩ độ 15059’30”B về xích đạo hết: 15059’30”/ 0015’8’’= 63 ngày.
Tương tự mặt Trời di chuyển từ xích đạo tới vĩ độ 16044’30”B hết 66 ngày,
vậy Mặt Trời lên thiên đỉnh tại
tỉnh Thừa Thiên Huế trong khoảng thời gian:
Lần
1 Từ 23/5 đến 26/5
Lần
2 Từ 19/7 đến 22/7
Câu 4:
Ngày 4 tháng 1 và ngày 13 tháng 6 Mặt
Trời lên thiên đỉnh ở vĩ độ nào?
Hướng dẫn:
a)
Ngày 4/1:
+
Mặt Trời di chuyển từ CTN lên XĐ (22/12 đến 21/3 ) hết 89 ngày.
+
Một ngày Mặt Trời di chuyển được 1 góc: 0015’48’’.
+
Từ ngày 22/12 đến ngày 4/1 Mặt Trời di chuyển được 1 góc:
0015’48’’x13 ngày = 3025’
+
Vậy ngày 4/1 Mặt Trời lên thiên đỉnh ở vĩ độ:
23027’ – 3025’ = 20002’ N
b)
Ngày 13/6:
Tương tự trên ngày 13/6 Mặt Trời lên
thiên đỉnh ở vĩ độ 21009’B
Câu 5:
Giờ địa phương của Hà nội là 12 giờ, cùng lúc đó giờ địa phương của Hải phòng
là 12giờ3’24”.Tính độ lệch kinh độ, kinh độ Hải phòng ( kinh độ Hà nội là 105052’Đ).
Độ
lệch giờ 12g 3’24” - 12g = 3’24”
à Độ lệch kinh
= 51’
Nếu kinh độ của Hà Nội là 105o52’Đ thì kinh độ
Hải phòng:
105o52’ +51’ =
106o 43’Đ
