HLT.vn - iDiaLy.com - DiaLy.edu.vn
BÀI 14. ĐẤT - Chân trời sáng tạo
Admin: Tài trợ bởi: HLT.vn - Cung cấp cà phê và máy cà phê - 23/10/2023
BÀI 14. ĐẤT
I. ĐẤT VÀ LỚP VỎ PHONG HÓA
- Đất là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa, được đặc trưng bởi độ phì.
- Độ phì của đất là khả năng cung cấp nước, nhiệt, khí và các chất dinh dưỡng cần thiết cho sinh vật sinh trưởng và phát triển.
- Vỏ phong hóa là lớp sản phẩm vụn thô ở phần trên cùng của vỏ Trái Đất, kết quả của các quá trình phong hóa làm đá và khoáng vật bị biến đổi.
II. CÁC NHÂN TỐ HÌNH THÀNH ĐẤT
1. Đá mẹ
- Là nguồn cung cấp chất hữu cơ và vô cơ cho đất. Quyết định thành phần khoáng vật, đá, tính chất lí hóa và cả màu sắc của đất.
2. Địa hình
- Địa hình tác động đến sự hình thành đất thông qua yếu tố độ cao, độc dốc, hướng địa hình.
+ Độ cao: càng lên cao nhiệt độ càng giảm, quá trình hình thành đất yếu.
+ Độ dốc: địa hình ảnh hưởng đến tốc độ xói mòn đất. Khu vực bằng phẳng có tầng đất dày hơn khu vực dốc.
+ Hướng sườn: lượng nhiệt ẩm nhận được không giống nhau => đất ở các sườn núi khác nhau.
3. Khí hậu
- Khí hậu giữ vai trò quan trọng trong quá trình hình thành đất.
- Nhiệt, mưa, các chất khí đã phá hủy đá gốc => sản phẩm phong hóa => đất.
- Khí hậu ảnh hưởng tới đất thông qua sinh vật. Sự phát triển của các sinh vật trong mỗi đới khác nhau dẫn đến thành phần của đất khác nhau.
4. Sinh vật
- Sinh vật đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và bảo vệ đất: cung cấp chất hữu cơ, phân giải xác động vật, tổng hợp mùn, chống xói mòn, giữ ẩm đất,...
5. Thời gian
- Thời gian hình thành đất được gọi là tuổi đất.
- Thời gian ngắn hay dài ảnh hưởng lớn đến mức độ biến đổi lí học, hóa học, sinh học của đất.
6. Con người
- Con người có thể làm tăng độ phì của đất (thủy lợi, làm ruộng bậc thang,...) hoặc làm thoái hóa đất (làm đất bạc màu, ô nhiễm,...).
................................................
Tài liệu Địa Lý được idialy.com sưu tầm dưới đây chỉ mang tính chất tham khảo.
iDiaLy.com - Tài liệu , videos địa lý miễn phí
- Kênh youtube.idialy.com
- Kênh tiktok.idialy.com
- Nhóm: nhom.idialy.com - group.idialy.com - iDiaLy.HLT.vn
- Trang: trang.idialy.com - fanpage.idialy.com - DiaLy.HLT.vn
- Webiste/app: idialy.com
Lop4.idialy.com - Lop4.HLT.vn
Lop6.idialy.com - Lop6.HLT.vn
Lop7.idialy.com - Lop7.HLT.vn
Lop8.idialy.com - Lop8.HLT.vn
Lop9.idialy.com - Lop9.HLT.vn
Lop10.idialy.com - Lop10.HLT.vn
Lop11.idialy.com - Lop10.HLT.vn
Lop12.idialy.com - Lop10.HLT.vn
giaoan.idialy.com - giaoan.HLT.vn
tracnghiem.idialy.com
bieudo.idialy.com
atlat.idialy.com
tinhtoan.idialy.com
sodotuduy.idialy.com
dethi.idialy.com
Tải app iDiaLy.com cài vào điện thoại của bạn để không hiện quảng cáo nhé
iDiaLy.com - Tài liệu Địa Lý miễn phí
Trả lời câu hỏi mục I trang 61 SGK Địa lí 10
Dựa vào hình 14.1 và thông tin trong bài, em hãy:
- Trình bày khái niệm về đất.
- Phân biệt đất và vỏ phong hóa.
Phương pháp giải:
Quan sát hình 14.1 và đọc thông tin mục I (Đất và vỏ phong hóa).
Lời giải chi tiết:
- Khái niệm: Đất là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa, được đặc trưng bởi độ phì.
- Phân biệt đất và vỏ phong hóa:
+ Đất: tạo thành do quá trình phong hóa các loại đá; gồm 2 tầng trên cùng của vỏ phong hóa (tầng đất mặt và tầng tích tụ).
+ Vỏ phong hóa: tạo thành bởi sự phong hóa đá gốc; gồm cả tầng đất (trong đó có tầng đất mặt, tầng tích tụ) và tầng đá mẹ.
? mục II
Trả lời câu hỏi mục II trang 58 SGK Địa lí 10
Dựa vào hình 14.2 và thông tin trong bài, hãy:
- Kể tên các nhân tố hình thành đất.
- Trình bày vai trò của các nhân tố hình thành đất.
Phương pháp giải:
Quan sát hình 14.2 và đọc thông tin trong mục II (Các nhân tố hình thành đất).
Lời giải chi tiết:
- Các nhân tố hình thành đất: đá mẹ, địa hình, khí hậu, sinh vật, thời gian và con người.
- Vai trò của các nhân tố hình thành đất:
Đá mẹ
Những loại đá mẹ khác nhau hình thành nên các loại đất có sự khác nhau về thành phần khoáng vật, cấu trúc, tính chất lí hóa và cả màu sắc.
Ví dụ:
Đất hình thành trên đá cát có mùa vàng nhạt; trong khi đó, đất hình thành trên đá badan có màu nâu tím (Hình 14.2).
Địa hình (độ cao, độ dốc và hướng địa hình)
- Độ cao: càng lên cao, nhiệt độ càng giảm, quá trình phong hóa diễn ra chậm => quá trình hình thành đất yếu.
- Độ dốc: ảnh hưởng đến tốc độ xói mòn đất => những nơi bằng phẳng tầng đất dày hơn nơi địa hình dốc.
- Hướng sườn núi khác nhau nhận được lượng nhiệt ẩm không giống nhau => đất ở các sườn núi nhiều điểm khác biệt.
Khí hậu
- Nhiệt độ, lượng mưa và các chất khí phá hủy đá gốc thành các sản phẩm phong hóa.
- Nhiệt độ, độ ẩm,… ảnh hưởng đến quá trình hình thành đất: nơi có nhiệt ẩm cao, quá trình hình thành đất diễn ra mạnh => lớp vỏ phong hóa dày; nơi nhiệt ẩm không thuận lợi => lớp vỏ phong hóa mỏng.
- Khí hậu còn ảnh hưởng đến đất qua sinh vật: các đới khí hậu khác nhau có sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật không giống nhau => thành phần hữu cơ của đất khác nhau.
Sinh vật
Vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và bảo vệ đất:
- Thực vật cung cấp chất hữu cơ.
- Vi sinh vật phân giải xác hữu cơ và tổng hợp mùn.
- Động vật trong đất giúp đất tơi xốp, góp phần tạo cấu trúc đất.
- Sinh vật còn chống xói mòn và giữ ẩm cho đất.
Thời gian
Thời gian dài/ngắn ảnh hưởng rất lớn đến mức độ biến đổi lí học, hóa học và sinh học trong đất.
Con người
Có thể làm tăng độ phì hoặc làm đất thoái hóa, bặc màu thông qua các hoạt động sản xuất và sinh hoạt.
Luyện tập
Giải bài luyện tập 1 trang 63 SGK Địa lí 10
Hãy lập sơ đồ thể hiện các nhân tố hình thành đất.
Phương pháp giải:
Nhớ lại 6 nhân tố hình thành đất, bao gồm: đá mẹ, địa hình, khí hậu, sinh vật, thời gian và con người.
Lời giải chi tiết:
Giải bài luyện tập 2 trang 63 SGK Địa lí 10
Chứng minh rằng khí hậu vừa có ảnh hưởng trực tiếp, vừa có ảnh hưởng gián tiếp đến sự hình thành đất.
Phương pháp giải:
Dựa vào kiến thức đã học về ảnh hưởng của khí hậu đến sự hình thành đất.
Lời giải chi tiết:
Khí hậu vừa có ảnh hưởng trực tiếp, vừa có ảnh hưởng gián tiếp đến sự hình thành đất:
- Ảnh hưởng trực tiếp:
+ Nhiệt độ, mưa và các chất khí phá hủy đá gốc hình thành các sản phẩm phong hóa – vật liệu cơ bản thành tạo đất.
+ Các yếu tố khí hậu (nhiệt độ, độ ẩm,…) ảnh hưởng đến quá trình hình thành đất:
Nơi có nhiệt ẩm cao, quá trình hình thành đất diễn ra mạnh mẽ => lớp vỏ phong hóa và lớp đất dày.
Nơi có điều kiện nhiệt ẩm không thuận lợi => lớp đất thô và mỏng.
- Ảnh hưởng gián tiếp thông qua sinh vật:
Các đới khí hậu khác nhau, sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật không giống nhau => thành phần hữu cơ của đất khác nhau.
Vận dụng
Giải bài vận dụng trang 63 SGK Địa lí 10
Cho ví dụ cụ thể về tác động của con người đến sự hình thành và biến đổi đất ở địa phương em.
Phương pháp giải:
Dựa vào hiểu biết thực tế của bản thân.
Lời giải chi tiết:
Ví dụ cụ thể về tác động của con người đến sự hình thành và biến đổi đất ở địa phương em:
- Ở địa phương em, người dân làm tăng độ phì cho đất thông qua việc bón phân cho đất, cày xới cho đất tơi xốp,…
- Tuy nhiên, việc người dân xây dựng hệ thống đê ven sông ngăn lũ khiến đất trong đê không được bồi tụ phù sa hằng năm của sông => đất bị thoái hóa, bạc màu.
Bài 14. Đất trang 51, 52, 53 SBT Địa lí 10 - Chân trời sáng tạo
Câu 1 1
Theo chiều từ trên xuống, đất thường bao gồm các tầng nào?
A. Tầng tích tụ, tầng đất mặt, tầng thảm mục, tầng đá mẹ
B. Tầng đất mặt, tầng tích tụ, tầng đá mẹ, tầng đá gốc
C. Tầng đá gốc, tầng đá mẹ, tầng tích tụ, tầng đất mặt
D. Tầng thảm mục, tầng đất mặt, tầng tích tụ, tầng đá gốc.
Phương pháp giải:
- Đọc thông tin trong mục I và quan sát hình 14.1 SGK
Lời giải chi tiết:
Theo chiều từ trên xuống, đất thường bao gồm tầng đất mặt, tầng tích tụ, tầng đá mẹ, tầng đá gốc
=> Đáp án lựa chọn là B
Câu 1 2
Khả năng cung cấp nước, nhiệt, khí và các chất dinh dưỡng cần thiết cho thực vật được gọi là gì?
A. Độ tơi xốp của đất.
B. Độ màu mỡ của đất.
C. Độ phì của đất.
D. Phẫu diện đất.
Phương pháp giải:
- Đọc thông tin trong mục I
Lời giải chi tiết:
Độ phì của đất là khả năng cung cấp nước, nhiệt, khí và các chất dinh dưỡng cần thiết cho sinh vật sinh trưởng và phát triển
=> Đáp án lựa chọn là C
Câu 1 3
Nhân tố quyết định thành phần khoáng vật của đất là
A. địa hình
B. khí hậu
C. đá mẹ
D. nước
Phương pháp giải:
- Đọc thông tin trong mục II
Lời giải chi tiết:
Đất hình thành trên những loại đá mẹ khác nhau sẽ không giống nhau về thành phần khoáng vật, cấu trúc, tính chất hóa lí và cả màu sắc
=> Đáp án lựa chọn là C
Câu 1 4
Các yếu tố của địa hình tác động đến sự hình thành đất bao gồm
A. độ cao, độ sâu và diện tích lãnh thổ.
B. độ cao, độ dốc và hướng địa hình.
C. độ dốc, hướng địa hình và diện tích lãnh thổ.
D. độ cao, độ dốc và độ sâu.
Phương pháp giải:
- Đọc thông tin trong mục II
Lời giải chi tiết:
Địa hình tác động đến sự hình thành đất thông qua yếu tố độ cao, độ dốc và hướng địa hình.
=> Đáp án lựa chọn là B.
Câu 1 5
Nhân tố quyết định thành phần hữu cơ của đất là
A. địa hình
B. nước
C. sinh vật
D. đá mẹ
Phương pháp giải:
- Đọc thông tin trong mục II
Lời giải chi tiết:
Thực vật cung cấp chất hữu cơ; vi sinh vật phân giải xác hữu cơ và tổng hợp mùn; động vật (giun, loài gặm nhấm,…) giúp đất tơi xốp, gps phần tạo cấu trúc đất.
=> Đáp án lựa chọn là C
Câu 2
Dựa vào nội dung mục II, bài 14 trong SGK, em hãy hoàn thành sơ đồ thể hiện các nhân tố hình thành đất sau đây
Phương pháp giải:
Đọc thông tin trong mục II
Lời giải chi tiết:
Các nhân tố hình thành đất
- Đá mẹ: quy định thành phần khoáng vật, cấu trúc, tính chất lí hóa và cả màu sắc
- Địa hình: tác động đến sự hình thành đất thông qua yếu tố độ cao, độ dốc và hướng địa hình
- Khí hậu: giữ vai trò quan trọng trong quá trình hình thành đất
- Sinh vật: giữ vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và bảo vệ đất
- Thời gian: Toàn bộ các quá trình và hiện tượng xảy ra trong đất đều cần đến thời gian
- Con người có thể làm tăng hoặc giảm độ phì của đất thông qua hoạt động sản xuất và sinh hoạt
Câu 3
Điền chữ “tỉ lệ thuận” hoặc “tỉ lệ nghịch” vào chỗ trống (….) để hoàn thành các câu sau:
1. Độ cao địa hình……………quá trình hình thành đất
2. Độ cao địa hình………….hàm lượng mùn trong đất
3. Độ dốc địa hình…………..bề dày tầng đất
4. Nhiệt và ẩm……….tốc độ quá trình phong hóa
5. Thời gian………….mức độ biến đổi lí hóa và sinh học trong đất
Phương pháp giải:
Đọc thông tin trong mục II
Lời giải chi tiết:
1. tỉ lệ nghịch
2. tỉ lệ nghịch
3. tỉ lệ nghịch
4. tỉ lệ thuận
5. tỉ lệ thuận
Câu 4
Tìm ví dụ chứng minh ảnh hưởng trực tiếp và ảnh hưởng gián tiếp của khí hậu đến sự hình thành đất
Phương pháp giải:
Đọc thông tin mục II và liên hệ thực tế
Lời giải chi tiết:
- Ảnh hưởng trực tiếp: ở vùng chân núi có nhiệt, ẩm cao quá trình hình thành đất được diễn ra mạnh mẽ nên có lớp vỏ phong hóa và lớp đất dày, ngược lại trên đỉnh núi nhiệt độ và độ ẩm giảm mạnh khiến đất thô và mỏng
- Ảnh hưởng gián tiếp: những vùng khí hậu nóng, ẩm có nhiều loài sinh vật trong đất sinh sống thúc đẩy quá trình phân giải chất hữu cơ trong đất làm đất tơi xốp, màu mỡ. Ngược lại vùng khí hậu khắc nghiệt ít sinh vật sinh sống trong đất quá trình phân giải chất hữu cơ bị chậm lại và nghèo dinh dưỡng.
Câu 5
Sưu tầm hình ảnh về sự tác động của con người đến sự hình thành và biến đổi đất ở địa phương em và dán hình vào các ô bên dưới
Phương pháp giải:
Thu thập hình ảnh thực tế, internet
