news

BÀI 39: MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN - Chân trời sáng tạo

BÀI 39: MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN - Chân trời sáng tạo

BÀI 39: MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

1.1. Môi trường
a. Khái niệm và đặc điểm môi trường 
* Khái niệm 
Môi trường bao gồm các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo, có quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và tự nhiên.
* Đặc điểm
- Môi trường sống của con người bao gồm các dạng như hình dưới đây:
 

Các dạng môi trường sống
+ Môi trường tự nhiên bao gồm: đất, nước, khí hậu, sinh vật, sông ngòi, địa hình,... Các yếu tố này tồn tại và phát triển theo quỵ luật tự nhiên nhưng vẫn chịu tác động của con người.
+ Môi trường nhân tạo bao gồm các yếu tố vật chất kĩ thuật do con người tạo ra và chịu sự chi phối của con người (nhà ở, công viên, thành phố, tiện nghi cuộc sống, ...). Các thành phần của môi trường nhân tạo sẽ bị huỷ hoại nếu không có sự chăm sóc của con người. Trong giai đoạn hiện nay, dưới tác động của Cách mạng công nghiệp, môi trường nhân tạo ngày càng đóng vai trò quan trọng
+ Môi trường xã hội là các quan hệ xã hội trong sản xuất, trong phân phối, trong giao tiếp với các luật lệ, thể chế, quy định, cam kết ở các cấp khác nhau. Nó định hướng hoạt động của con người theo một khuôn khổ nhất định.
Trong thực tế, cả ba loại môi trường trên cùng tồn tại đan xen và tương tác với nhau rất chặt chẽ tạo thành một thể thống nhất, tác động và ảnh hưởng đến con người.
b. Vai trò của môi trường
Môi trường có ảnh hưởng đến sự sống, sự phát triển và chất lượng cuộc sống của con người với các vai trò quan trọng, đó là:
- Nơi chứa đựng các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống và sản xuất của con người.
- Giúp lưu trữ và cung cấp thông tin cho con người.
- Không gian sống và bảo vệ con người, sinh vật khỏi những tác động từ bên ngoài.
- Chứa đựng các chất phế thải do con người tạo ra trong sinh hoạt và sản xuất
1.2. Tài nguyên thiên nhiên
a. Khái niệm và đặc điểm của tài nguyên thiên nhiên
* Khái niệm
Tài nguyên thiên nhiên là toàn bộ giá trị vật chất có trong tự nhiên mà con người có thể khai thác, chế biến, sử dụng để phục vụ cuộc sống của con người.
* Đặc điểm
- Tài nguyên thiên nhiên phân bố không đồng đều trong không gian, phụ thuộc vào cấu tạo địa chất, khí hậu, ... của các lãnh thổ.
- Đại bộ phận các nguồn tài nguyên thiên nhiên có giá trị kinh tế được hình thành qua quá trình phát triển lâu dài của lãnh thổ.
- Tài nguyên thiên nhiên phong phú đa dạng, được phân loại dựa vào thuộc tính tự nhiên, dựa vào công dụng kinh tế và khả năng bị hao kiệt trong quá trình sử dụng của con người.
- Một số loại tài nguyên không thể khôi phục được, đặc biệt là khoáng sản nên đòi hỏi con người cần phải khai thác một cách hợp lí, sử dụng tiết kiệm, sản xuất các vật liệu thay thế hiệu quả.
 
b. Vai trò của tài nguyên thiên nhiên
- Tài nguyên thiên nhiên là một trong những nguồn lực cơ bản để phát triển kinh tế. Đây là yếu tố thúc đẩy sản xuất phát triển, là cơ sở để phát triển nông nghiệp và công nghiệp, ... góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động.
- Tài nguyên thiên nhiên là yếu tố quan trọng cho phát triển kinh tế ổn định và tích luỹ vốn. Khai thác hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên có thể cung cấp nguyên, nhiên liệu ổn định cho sản xuất trong nước; góp phần giảm nhẹ ảnh hưởng của khủng hoảng năng lượng và phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Tài nguyên thiên nhiên có thể được khai thác để xuất khẩu, tích lũy vốn thực hiện quá trình công nghiệp hoá, xây dựng cơ sở hạ tầng, cải thiện đời sống dân sinh, ...


Bài tập minh họa 
Bài tập 1: Con người đã biến đổi môi trường tự nhiên và khai thác tài nguyên thiên nhiên phục vụ sự phát triển của xã hội loài người như thế nào?
Hướng dẫn giải:
- Môi trường tự nhiên bao gồm đất, nước, khí hậu, sinh vật, sông ngòi, địa hình,... Các yếu tố này tồn tại và phát triển theo quy luật tự nhiên nhưng vẫn chịu tác động của con người.
- Đại bộ phận các nguồn tài nguyên thiên nhiên có giá trị kinh tế được hình thành qua quá trình phát triển lâu dài của lãnh thổ và đang được con người khai thác ngày càng nhiều phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế và đời sống. Nhiều loại có nguy cơ cạn kiệt.

Bài tập 2: Tài nguyên thiên nhiên có đặc điểm chung là gì?
Hướng dẫn giải:
- Phân bố không đồng đều theo không gian lãnh thổ.
- Phần lớn các nguồn tài nguyên thiên nhiên có giá trị kinh tế được hình thành qua quá trình phát triển lâu dài của tự nhiên và lịch sử.
- Tài nguyên thiên nhiên trên Trái Đất rất phong phú, đa dạng nhưng có giới hạn nhất định. Nhiều loại tài nguyên đang bị cạn kiệt, nhất là tài nguyên khoáng sản, trong khi nhu cầu cho sự phát triển kinh tế không ngừng tăng lên.

Bài tập 3: Tài nguyên thiên nhiên là một khái niệm có tính như thế nào?
Hướng dẫn giải:
Tài nguyên thiên nhiên là toàn bộ giá trị vật chất có trong tự nhiên mà con người có thể khai thác, chế biến, sử dụng để phục vụ cuộc sống của con người. Tài nguyên thiên nhiên là một khái niệm có tính phát triển theo từng thời kì, giai đoạn nhất định trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.

Luyện tập
Học xong bài này các em cần:
- Phân biệt được khái niệm, đặc điểm của môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
- Phân tích được vai trò của môi trường, tài nguyên thiên nhiên đối với sự phát triển của xã hội loài người.


................................................
Tài liệu Địa Lý được idialy.com sưu tầm dưới đây chỉ mang tính chất tham khảo.

iDiaLy.com - Tài liệu , videos địa lý miễn phí
- Kênh youtube.idialy.com
- Kênh tiktok.idialy.com
- Nhóm: nhom.idialy.com - group.idialy.com - iDiaLy.HLT.vn
- Trang: trang.idialy.com - fanpage.idialy.com - DiaLy.HLT.vn
- Webiste/app: idialy.com
Lop4.idialy.com - Lop4.HLT.vn
Lop6.idialy.com - Lop6.HLT.vn
Lop7.idialy.com - Lop7.HLT.vn
Lop8.idialy.com - Lop8.HLT.vn
Lop9.idialy.com - Lop9.HLT.vn
Lop10.idialy.com - Lop10.HLT.vn
Lop11.idialy.com - Lop10.HLT.vn
Lop12.idialy.com - Lop10.HLT.vn
giaoan.idialy.com - giaoan.HLT.vn
tracnghiem.idialy.com
bieudo.idialy.com
atlat.idialy.com
tinhtoan.idialy.com
sodotuduy.idialy.com
dethi.idialy.com
Tải app iDiaLy.com cài vào điện thoại của bạn để không hiện quảng cáo nhé
iDiaLy.com - Tài liệu Địa Lý miễn phí

Trả lời câu hỏi mục I trang 143 SGK Địa lí 10

Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Trình bày khái niệm, đặc điểm môi trường.

- Phân tích vai trò của môi trường, lấy ví dụ minh họa.

Phương pháp giải:

Đọc thông tin mục I và kết hợp hiểu biết của bản thân.

Lời giải chi tiết:

* Khái niệm môi trường

Môi trường bao gồm các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo, có quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và tự nhiên.

* Đặc điểm môi trường

- Môi trường sống của con người bao gồm: môi trường tự nhiên, môi trường nhân tạo và môi trường xã hội.

+ Môi trường tự nhiên: đất, nước, khí hậu, sinh vật, sông ngòi, địa hình,... Các yếu tố này tồn tại và phát triển theo quy luật tự nhiên nhưng văn chịu tác động của con người.

+ Môi trường nhân tạo: các yếu tố vật chất, kĩ thuật do con người tạo ra và chịu sự chi phối của con người, sẽ bị huỷ hoại nếu không có sự chăm sóc của con người.

 + Môi trường xã hội: các quan hệ xã hội trong sản xuất, trong phân phối, trong giao tiếp với các luật lệ, thể chế, quy định, cam kết ở các cấp khác nhau. Nó định hướng hoạt động của con người theo một khuôn khổ nhất định.

  - Cả ba môi trường trên cùng tồn tại đan xen và tương tác với nhau rất chặt chẽ tạo thành một thể thống nhất, tác động và ảnh hưởng đến con người.

* Vai trò của môi trường

- Nơi chứa đựng các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống và sản xuất của con người.

=> Ví dụ: Động, thực vật cung cấp lương thực, thực phẩm và các nguồn gen quý hiếm; không khí, nhiệt độ, ánh sáng giúp duy trì các hoạt động trao đổi chất.

- Giúp lưu trữ và cung cấp thông tin cho con người.

=> Ví dụ: Cung cấp hồ sơ và lưu trữ về lịch sử Trái đất, lịch sử tiến hóa của vật chất và sinh vật, lịch sử hình thành và phát triển văn hóa nhân loại; cung cấp các chỉ dẫn về thời gian và không gian với việc phát tín hiệu và cảnh báo sớm các mối nguy hiểm đối với con người và các sinh vật trên trái đất như phản ứng sinh lý của các sinh vật sống trước khi thiên tai xảy ra. thiên tai và thảm họa thiên nhiên, đặc biệt là bão, động đất, núi lửa,…

- Không gian sống và bảo vệ con người, sinh vật khỏi những tác động từ bên ngoài.

=> Ví dụ: Tầng Ozon trong khí quyển có nhiệm vụ hấp thụ và phản xạ trở lại các tia cực tím từ năng lượng mặt trời.

- Chứa đựng các chất phế thải do con người tạo ra trong sinh hoạt và sản xuất.

=> Ví dụ: Trong quá trình sinh sống, con người luôn thải ra môi trường những chất thải. Tại đây, các chất thải dưới tác động của vi sinh vật và các yếu tố môi trường khác sẽ bị phân hủy, chuyển hóa từ phức tạp sang đơn giản và tham gia vào hàng loạt các quá trình sinh địa hóa phức tạp. 

Trả lời câu hỏi mục II trang 144 SGK Địa lí 10

Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

 - Trình bày khái niệm, đặc điểm tài nguyên thiên nhiên.

 - Phân tích vai trò của tài nguyên thiên nhiên.

Phương pháp giải:

Đọc thông tin mục II và kết hợp hiểu biết của bản thân.

Lời giải chi tiết:

* Khái niệm

Tài nguyên thiên nhiên là toàn bộ giá trị vật chất có trong tự nhiên mà con người có thể khai thác, chế biến, sử dụng để phục vụ cuộc sống của con người.

* Đặc điểm tài nguyên thiên nhiên

- Phân bố không đồng đều trong không gian, phụ thuộc vào cấu tạo địa chất, khí hậu,... của các lãnh thổ.

- Đại bộ phận các nguồn tài nguyên thiên nhiên có giá trị kinh tế được hình thành qua quá trình phát triển lâu dài của lãnh thổ.

- Tài nguyên thiên nhiên phong phú đa dạng, được phân loại dựa vào thuộc tính tự nhiên, dựa vào công dụng kinh tế và khả năng bị hao kiệt trong quá trình sử dụng của con người. Một số loại không thể khôi phục được, đặc biệt là khoáng sản.

* Vai trò của tài nguyên thiên nhiên

- Là một trong những nguồn lực cơ bản để phát triển kinh tế: yếu tố thúc đẩy sản xuất phát triển, cơ sở để phát triển nông nghiệp và công nghiệp,... góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động.

=> Ví dụ: Việt Nam nằm trong đới khí hậu nhiệt đới và chịu ảnh hưởng của gió mùa nên thích hợp cho nền sản xuất nông nghiệp nhiệt đới (ưu thế là cây lúa nước), khí hậu có hai mùa rõ rệt góp phần đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp.

- Yếu tố quan trọng cho phát triển kinh tế ổn định và tích luỹ vốn:

+ Cung cấp nguyên, nhiên liệu ổn định cho sản xuất trong nước; góp phần giảm nhẹ ảnh hưởng của khủng hoảng năng lượng và phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu.

+ Khai thác để xuất khẩu, tích luỹ vốn thực hiện quá trình công nghiệp hoá, xây dựng cơ sở hạ tầng, cải thiện đời sống dân sinh,...

=> Ví dụ: Con người hít thở không khí từ tự nhiên; khai thác các loại khoáng sản, lâm sản, hải sản,… để phục vụ cho nhu cầu trong đời sống, sản xuất của mình.

Luyện tập

Giải bài luyện tập 1 trang 145 SGK Địa lí 10

Em hãy so sánh đặc điểm, vai trò của môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Phương pháp giải:

Lập bảng so sánh đặc điểm, vai trò của môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Lời giải chi tiết:

Giải bài luyện tập 2 trang 145 SGK Địa lí 10

Lấy ví dụ chứng minh vai trò của tài nguyên thiên nhiên đối với sự phát triển của xã hội loài người.

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức đã học ở mục 2. II.

Lời giải chi tiết:

Ví dụ: Thiên nhiên cung cấp cho con người sự sống và nguồn tài nguyên phục vụ cho đời sống sinh hoạt và sản xuất. Con người sống được là nhờ không khí từ thiên nhiên, khai thác các loại khoáng sản, hải sản, lâm sản,… đáp ứng nhu cầu của con người trong sinh hoạt, sản xuất và thúc đẩy sự phát triển của xã hội loài người.

Vận dụng

Giải bài vận dụng trang 145 SGK Địa lí 10

Em hãy thiết kế sản phẩm tuyên truyền về bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên,… và triển khai truyền thống trong trường học của mình. Em có thể tham khảo một số gợi ý sau:

- Sản phẩm: poster, infographic, hoạt cảnh, phim hoạt hình, băng rôn,…

- Thể hiện được khẩu hiệu tuyên truyền,…

Phương pháp giải:

Dựa vào sự sáng tạo, hiểu biết thực tế của bản thân kết hợp tìm kiếm thông tin trên Internet, sách báo,…

Lời giải chi tiết:

HS tự làm sản phẩm của mình.


Bài 39. Môi trường và tài nguyên thiên nhiên trang 135, 136 SBT Địa lí 10 - Chân trời sáng tạo

Câu 1 1

Hoạt động nào sau đây gần gũi đối với học sinh trong việc bảo vệ môi trường?

A. thường xuyên vệ sinh trường, lớp

B. tham gia các cuộc thi tìm hiểu về môi trường cấp Quốc gia

C. tham gia ngày hội môi trường

D. truyền thông về ý nghĩa của việc bảo vệ môi trường

Phương pháp giải:

- Dựa vào kiến thức thực tế bản thân

Lời giải chi tiết:

Thường xuyên vệ sinh trường, lớp là hoạt động gần gũi đối với học sinh trong việc bảo vệ môi trường

=> Đáp án lựa chọn là A

Câu 1 2

Môi trường tự nhiên bao gồm

A. các mối quan hệ xã hội

B. các thành phần của tự nhiên

C. nhà ở, máy móc, thành phố

D. khoáng sản và nước

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin mục I

Lời giải chi tiết:

Môi trường tự nhiên bao gồm các thành phần của tự nhiên

=> Đáp án lựa chọn là B

Câu 1 3

Loại môi trường phụ thuộc chặt chẽ vào sự tồn tại và phát triển của con người là

A. môi trường tự nhiên

B. môi trường nhân tạo

C. môi trường xã hội

D. môi trường địa lí

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin mục I

Lời giải chi tiết:

Môi trường nhân tạo phụ thuộc chặt chẽ vào sự tồn tại và phát triển của con người

=> Đáp án lựa chọn là B

Câu 1 4

Nội dung nào sau đây không phải là vai trò của tài nguyên thiên nhiên?

A. chứa đựng phế thải từ con người

B. nguồn lực quan trọng của quá trình sản xuất

C. là cơ sở tạo tích lũy vốn

D. tạo cơ hội phát triển kinh tế ổn định

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin mục II

Lời giải chi tiết:

Vai trò của tài nguyên thiên nhiên:

- Là một trong những nguồn lực cơ bản để phát triển kinh tế

- Là yếu tố quan trọng cho phát triển kinh tế ổn định và tích lũy vốn

- Cung cấp nguyên, nhiên liệu ổn định cho sản xuất trong nước

- Góp phần giảm nhẹ ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng năng lượng và phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu

- Được khai thác để xuất khẩu, tích lũy vốn thực hiện quá trình công nghiệp hóa, xây dựng cơ sở hạ tầng, cải thiện đời sống dân sinh

=> Đáp án lựa chọn là A

Câu 1 5

Để hạn chế cạn kiệt nguồn tài nguyên hóa thạch thì con người cần phải làm gì?

A. ngừng khai thác

B. khai thác hợp lí

C. tìm kiếm nguồn tài nguyên hóa thạch ở quốc gia khác

D. đẩy mạnh hoạt động nhập khẩu khoáng sản

Phương pháp giải:

- Liên hệ thực tế

Lời giải chi tiết:

Để hạn chế cạn kiệt nguồn tài nguyên hóa thạch thì con người cần phải khai thác hợp lí

=> Đáp án lựa chọn là B

Câu 1 6

Nguồn năng lượng nào sau đây là nguồn nguyên liệu cho công nghiệp điện lực mà không gây ô nhiễm

A. Nước

B. Dầu mỏ và khí đốt

C. Năng lượng gió

D. Than

Phương pháp giải:

- Liên hệ thực tế

Lời giải chi tiết:

Năng lượng gió là nguồn nguyên liệu cho công nghiệp điện lực mà không gây ô nhiễm

=> Đáp án lựa chọn là C

Câu 1 7

Loại tài nguyên nào sau đây không thể tái tạo được?

A. Khoáng sản

B. Sinh vật

C. Đất đai

D. Nước

Phương pháp giải:

- Liên hệ thực tế

Lời giải chi tiết:

Khoáng sản là loại tài nguyên không thể tái tạo được

=> Đáp án lựa chọn là A

Câu 2

Dựa vào kiến thức đã học, em hãy hoàn thành đoạn thông tin dưới đây

Môi trường bai gồm các yếu tố vật chất…………và ……….., có quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh………….có ảnh hưởng tới…………sự tồn tại, phát triển của…………và…………

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin mục I

Lời giải chi tiết:

- Đọc thông tin mục I

Câu 3

Phân biệt sự khác nhau giữa môi trường tự nhiên và môi trường nhân tạo? Môi trường tự nhiên và môi trường nhân tạo có ảnh hưởng như thế nào tới sự sống và sự phát triển của con người

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin mục I

Lời giải chi tiết:

- Môi trường tự nhiên bao gồm đất, nước, khí hậu, sinh vật, sông ngòi, địa hình,….Các yếu tố này tồn tại và phát triển theo quy luật tự nhiên nhưng vận chịu tác động của con người

- Môi trường nhân tạo bao gồm các yếu tố vật chất, kĩ thuật do con người tạo ra và chịu sự chi phối của con người

- Ảnh hưởng của môi trường tự nhiên và nhân tạo đến sự sống và phát triển của con người:

+ Nơi chứa đựng và cung cấp các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống và sản xuất của con người

+ Giúp lưu trữ và cung cấp thông tin cho con người

+ Không gian sống và bảo vệ con người, sinh vật khỏi những tác động từ bên ngoài

+ Chứa đựng và phân hủy các chất phế thải do con người tạo ra trong sinh hoạt và sản xuất

Câu 4

Theo em con người tác động như thế nào đến môi trường tự nhiên? Cho ví dụ minh họa

Phương pháp giải:

- Kiến thức thực tế kết hợp thông tin mạng Internet

Lời giải chi tiết:

Tác động của con người đến môi trường tự nhiên:

- Khai thác tài nguyên, sinh vật

- Biện pháp bảo vệ môi trường

- Gây ô nhiễm môi trường

Ví dụ: Con người chuyển đất rừng thành đất nông nghiệp làm mất đi nhiều loại động, thực vật quý hiếm, tăng xói mòn đất, thay đổi khả năng điều hoà nước và biến đổi khí hậu v.v

Câu 5

Tại sao ô nhiễm, suy thoái môi trường luôn là mối lo ngại của thế giới trong nhiều thập kỉ qua?

Phương pháp giải:

Đọc thông tin mục I

Lời giải chi tiết:

Ô nhiễm, suy thoái môi trường luôn là mối lo ngại của thế giới trong nhiều thập kỉ qua vì môi trường ảnh hưởng đến sự sống, sự phát triển và chất lượng cuộc sống của con người

Câu 6

Dựa vào kiến thức đã học, em hãy hoàn thành đoạn thông tin dưới đây

Tài nguyên thiên nhiên là toàn bộ giá trị vật chất có trong…………..mà con người có thể…………,……….,……….để phục vụ cuộc sống của con người

Phương pháp giải:

Đọc thông tin mục II

Lời giải chi tiết:

Tài nguyên thiên nhiên là toàn bộ giá trị vật chất có trong tự nhiên mà con người có thể khai thácchế biếnsử dụng để phục vụ cuộc sống của con người

Câu 7

Em hãy nối các ý ở cột A cho phù hợp với các ý ở cột B nhằm thể hiện vai trò của môi trường và tài nguyên thiên nhiên

 

Phương pháp giải:

Đọc thông tin mục I, II

Lời giải chi tiết:

1- b, d, e, h

2- a, c, g, i



Chân trời sáng tạo Lí thuyết 10 Lớp 10 Tin tức
Lên đầu trang