HLT.vn - iDiaLy.com - DiaLy.edu.vn
Bài 2: Sử dụng bản đồ - Cánh diều
Admin: Tài trợ bởi: HLT.vn - Cung cấp cà phê và máy cà phê - 21/12/2022
I. Một số phương pháp biểu hiện các đối tượng địa lí trên bản đồ
1. Phương pháp kí hiệu
- Đặc điểm:
+ Thường được sử dụng để biểu hiện vị trí của những đối tượng địa lí phân bố theo điểm.
+ Ví dụ: trung tâm hành chính, sân bay, nhà ga, điểm dân cư, trung tâm công nghiệp,...
- Khả năng thể hiện
+ Kí hiệu bản đồ biểu hiện số lượng, quy mô và chất lượng của đối tượng địa lí.
+ Các kí hiệu được đặt vào đúng vị trí phân bố của đối tượng trên bản đồ.
- Có ba dạng kí hiệu bản đồ chủ yếu:
+ Kí hiệu dạng chữ
+ Kí hiệu dạng tượng hình
+ Kí hiệu dạng hình học
Hình 2.1. Các dạng kí hiệu bản đồ chủ yếu
2. Phương pháp đường chuyển động
- Đặc điểm:
+ Được sử dụng để biểu hiện sự di chuyển của các quá trình, đối tượng địa lí tự nhiên và kinh tế - xã hội.
+ Ví dụ: hướng gió, hướng dòng biển, hướng động vật di cư, hướng vận tải hàng hoá, di dân,...
- Khả năng thể hiện: Màu sắc và kích thước (độ đậm, chiều rộng, chiều dài) các đường chuyển động biểu hiện kiểu loại, khối lượng hay tốc độ di chuyển của đối tượng.
Bản đồ các dòng biển chính trên thế giới bằng phương pháp đường chuyển động
3. Phương pháp chấm điểm
- Đặc điểm:
+ Được sử dụng để biểu hiện các đối tượng địa lí có sự phân bố, phân tán trong không gian.
+ Ví dụ: phân bố dân cư, phân bố các cơ sở chăn nuôi,...
- Khả năng thể hiện: Mỗi chấm tương ứng với một giá trị nhất định.
4. Phương pháp khoanh vùng
- Đặc điểm:
+ Thường sử dụng để biểu hiện những đối tượng địa lí phân bố tập trung (hoặc phổ biến) trên một không gian lãnh thổ nhất định.
+ Ví dụ: sự phân bố các kiểu rừng, các nhóm đất, các vùng chuyên canh cây trồng,...
- Khả năng thể hiện: Mỗi vùng phân bố được xác định bằng nền màu, nét chải hoặc kí hiệu đặc trưng cho đối tượng biểu hiện.
Bản đồ các nhóm đất chính trên thế giới (thể hiện bằng phương pháp khoanh vùng)
5. Phương pháp bản đồ - biểu đồ
- Là phương pháp biểu hiện sự phân bố của đối tượng địa lí bằng cách đặt các biểu đồ vào không gian phân bố của đối tượng địa lí đó trên bản đồ.
- Ví dụ: cơ cấu sử dụng đất theo lãnh thổ, cơ cấu dân số các quốc gia, diện tích và sản lượng cây trồng,...
Bản đồ quy mô và cơ cấu sử dụng đất của các châu lục năm 2019
- Ngoài các phương pháp trên, còn có các phương pháp biểu hiện bản đồ khác như: phương pháp nền chất lượng, phương pháp đường đẳng trị,...
II. Sử dụng bản đồ trong học tập và đời sống
- Khái niệm: Bản đồ (Atlat) là phương tiện không thể thiếu trong học tập Địa lí.
- Các bước sử dụng bản đồ trong học tập bao gồm:
+ Bước 1: Lựa chọn nội dung bản đồ.
+ Bước 2: Đọc chú giải, tỉ lệ bản đồ và xác định phương hướng trên bản đồ.
+ Bước 3: Đọc nội dung bản đồ.
- Vai trò:
+ Bản đồ được sử dụng ngày càng phổ biến trong đời sống.
+ Việc sử dụng bản đồ số và GPS giúp cho đời sống được thuận tiện hơn.
III. Một số ứng dụng của GPS và bản đồ số trong đời sống
- Khái niệm: GPS là một hệ thống các vệ tinh bay xung quanh Trái Đất theo một quỹ đạo chính xác và phát tín hiệu có thông tin xuống Trái Đất.
- Đặc điểm:
+ Các máy thu GPS nhận thông tin này để xác định vị trí của đối tượng trên mặt đất, được hiển thị thông qua hệ toạ độ địa lí và độ cao tuyệt đối.
+ Hệ thống GPS thường được kết nối với bản đồ số và phát triển trên môi trường internet, tạo thành hệ thống bản đồ trực tuyến, được tích hợp sẵn trên máy tính hoặc các thiết bị điện tử thông minh.
- Vai trò: GPS và bản đồ số được ứng dụng rất phổ biến trong đời sống.
- Ví dụ: xác định vị trí người dùng hoặc các đối tượng địa lí trên bề mặt Trái Đất, tìm kiếm đường đi, giảm sát lộ trình, tốc độ di chuyển,…
Sử dụng dịch vụ định vị GPS để tìm kiếm đường đi
Giải SGK Địa Lí 10 - Cánh diều Bài 2: Sử dụng bản đồ
Mở đầu trang 5 Địa Lí 10: Vậy có những phương pháp nào để biểu hiện các đối tượng địa lí trên bản đồ? Cách sử dụng bản đồ trong học tập và đời sống như thế nào?
Lời giải:
- Các phương pháp biểu hiện các đối tượng địa lí trên bản đồ: kí hiệu, đường chuyển động, khoanh vùng, bản đồ-biểu đồ,…
- Bản đồ (Atlat) là phương tiện không thể thiếu trong học tập Địa lí. Các bước sử dụng bản đồ trong học tập bao gồm: Lựa chọn nội dung bản đồ; Đọc chú giải, tỉ lệ bản đồ và xác định phương hướng trên bản đồ; Đọc nội dung bản đồ.
Câu hỏi trang 5 Địa Lí 10: Đọc thông tin và quan sát hình 2.1, hãy nêu các dạng kí hiệu bản đồ chủ yếu. Lấy ví dụ về kí hiệu của một đối tượng địa lí trên bản đồ mà em đã học.
Lời giải:
- Dạng chữ: thủy ngân, bô-xít, apatit,…
- Dạng tượng hình: cơ khí, sản xuất ô tô, điện tử, trâu, bò,…
- Dạng hình học: sắt, than, dầu mỏ, manga,…
Câu hỏi trang 6 Địa Lí 10: Đọc thông tin và quan sát hình 2.2, hãy cho biết phương pháp đường chuyển động biểu hiện những đặc điểm nào của đối tượng địa lí.
Lời giải:
- Phương pháp đường chuyển động được sử dụng để biểu hiện sự di chuyển của các quá trình, đối tượng địa lí tự nhiên và kinh tế - xã hội. Ví dụ: hướng gió, hướng dòng biển, hướng động vật di cư, hướng vận tải hàng hoá, di dân,...
- Màu sắc và kích thước (độ đậm, chiều rộng, chiều dài) các đường chuyển động biểu hiện kiểu loại, khối lượng hay tốc độ di chuyển của đối tượng.
Câu hỏi trang 6 Địa Lí 10: Đọc thông tin và quan sát hình 2.3, hãy cho biết phương pháp chấm điểm biểu hiện được các đối tượng địa lí có sự phân bố như thế nào.
Lời giải:
- Phương pháp chấm điểm được sử dụng để biểu hiện các đối tượng địa lí có sự phân bố phân tán trong không gian.
- Ví dụ: phân bố dân cư, phân bố các cơ sở chăn nuôi,... Mỗi chấm tương ứng với một giá trị nhất định.
Câu hỏi trang 7 Địa Lí 10: Đọc thông tin và quan sát hình 2.4, hãy cho biết phương pháp khoanh vùng được dùng để biểu hiện những đối tượng địa lí có sự phân bố như thế nào.
Lời giải:
- Phương pháp khoanh vùng thường sử dụng để biểu hiện những đối tượng địa lí phân bố tập trung (hoặc phổ biến) trên một không gian lãnh thổ nhất định.
- Ví dụ: sự phân bố các kiểu rừng, các nhóm đất, các vùng chuyên canh cây trồng,... Mỗi vùng phân bố được xác định bằng nền màu, nét chải hoặc kí hiệu đặc trưng cho đối tượng biểu hiện.
Câu hỏi trang 8 Địa Lí 10: Đọc thông tin và quan sát hình 2.5, hãy cho biết phương pháp bản đồ - biểu đồ biểu hiện các đối tượng địa lí bằng cách nào. Lấy ví dụ về một đối tượng địa lí được biểu hiện bằng phương pháp bản đồ - biểu đồ mà em biết.
Lời giải:
- Bản đồ - biểu đồ là phương pháp biểu hiện sự phân bố của đối tượng địa lí bằng cách đặt các biểu đồ vào không gian phân bố của đối tượng địa lí đó trên bản đồ.
- Ví dụ: cơ cấu sử dụng đất theo lãnh thổ, cơ cấu dân số các quốc gia, diện tích và sản lượng cây trồng,...
Câu hỏi trang 9 Địa Lí 10: Dựa vào các thông tin trên, hãy đọc bản đồ các kiểu thảm thực vật chính trên Trái Đất (hình 2.4).
Lời giải:
Các kiểu thảm thực vật chính trên Trái Đất
- Hoang mạc lạnh.
- Đài nguyên.
- Rừng lá kim.
- Rừng lá rộng và rừng hỗn hợp ôn đới.
- Rừng cận nhiệt ẩm.
- Thảo nguyên, cây bụi chịu hạn và đồng cỏ núi cao.
- Rừng và cây bụi lá cứng cận nhiệt.
- Hoang mạc, bán hoang mạc.
- Xa-van, cây bụi.
- Rừng nhiệt đới, xích đạo.
Câu hỏi trang 9 Địa Lí 10: Đọc thông tin, hãy trình bày một số ứng dụng của GPS và bản đồ số trong đời sống.
Lời giải:
Ứng dụng của GPS và bản đồ số trong cuộc sống
- GPS và bản đồ số dùng để dẫn đường.
- Quản lý và điều hành sự di chuyển của các đối tượng có gắn thiết bị định vị với các chức năng như: xác định điểm cần đến, quãng đường di chuyển,…
- Xác định vị trí người dùng hoặc các đối tượng địa lí trên bề mặt Trái Đất, giám sát lộ trình, tốc độ di chuyển,…
Luyện tập 1 trang 10 Địa Lí 10: Hãy hoàn thành bảng theo mẫu sau để phân biệt các phương pháp biểu hiện bản đồ.
Phương pháp | Sự phân bố của đối tượng | Khả năng biểu hiện của phương pháp |
Kí hiệu |
|
|
Đường chuyển động |
|
|
Khoanh vùng |
|
|
Bản đồ - biểu đồ |
|
|
Lời giải:
Các phương pháp biểu hiện bản đồ
Phương pháp | Sự phân bố của đối tượng | Khả năng biểu hiện của phương pháp |
Kí hiệu | Sử dụng để biểu hiện vị trí của những đối tượng địa lí phân bố theo điểm. Ví dụ: trung tâm hành chính, sân bay, nhà ga,... | Biểu hiện số lượng, quy mô và chất lượng của đối tượng địa lí. Các kí hiệu được đặt vào đúng vị trí phân bố của đối tượng trên bản đồ. Có ba dạng kí hiệu bản đồ chủ yếu. |
Đường chuyển động | Sử dụng để biểu hiện sự di chuyển của các quá trình, đối tượng địa lí tự nhiên và kinh tế - xã hội. Ví dụ: hướng gió, hướng dòng biển, động vật di cư, hướng vận tải hàng hoá, di dân,... | Màu sắc và kích thước (độ đậm, chiều rộng, chiều dài) các đường chuyển động biểu hiện kiểu loại, khối lượng hay tốc độ di chuyển của đối tượng. |
Khoanh vùng | Sử dụng để biểu hiện những đối tượng địa lí phân bố tập trung (hoặc phổ biến) trên một không gian lãnh thổ nhất định. Ví dụ: phân bố các kiểu rừng, nhóm đất,... | - Thể hiện những đối tượng phân bố theo vùng nhưng không đều khắp trên lãnh thổ mà chỉ có ở từng vùng nhất định. - Mỗi vùng phân bố được xác định bằng nền màu, nét chải hoặc kí hiệu đặc trưng cho đối tượng biểu hiện. |
Bản đồ - biểu đồ | Sự phân bố của đối tượng địa lí bằng cách đặt các biểu đồ vào không gian phân bố của đối tượng địa lí đó trên bản đồ. Ví dụ: cơ cấu sử dụng đất theo lãnh thổ, cơ cấu dân số các quốc gia, diện tích cây trồng,... | Thể hiện giá trị tổng cộng của đối tượng địa lí theo từng lãnh thổ (đơn vị hành chính) bằng cách đặt các biểu đồ vào phạm vi của các đơn vị lãnh thổ đó. |
Luyện tập 2 trang 10 Địa Lí 10: Hãy nêu các bước để sử dụng bản đồ địa lí trong học tập và đời sống.
Lời giải:
Các bước để sử dụng bản đồ địa lí trong học tập và đời sống
- Bước 1: Lựa chọn nội dung bản đồ.
- Bước 2: Đọc chú giải, tỉ lệ bản đồ và xác định phương hướng trên bản đồ.
- Bước 3: Đọc nội dung bản đồ.
Vận dụng 3 trang 10 Địa Lí 10: Hãy điền những phương pháp phù hợp vào bảng theo mẫu sau để biểu hiện các đối tượng địa lí lên bản đồ.
STT | Nội dung cần biểu hiện | Phương pháp biểu hiện |
1 | Dòng biển nóng và dòng biển lạnh |
|
2 | Các đới khí hậu |
|
3 | Sự phân bố dân cư |
|
4 | Cơ cấu dân số |
|
5 | Sự phân bố các nhà máy điện |
|
Lời giải:
STT | Nội dung cần biểu hiện | Phương pháp biểu hiện |
1 | Dòng biển nóng và dòng biển lạnh | Kí hiệu đường chuyển động |
2 | Các đới khí hậu | Khoanh vùng |
3 | Sự phân bố dân cư | Chấm điểm |
4 | Cơ cấu dân số | Bản đồ - biểu đồ |
5 | Sự phân bố các nhà máy điện | Kí hiệu |
Vận dụng 4 trang 10 Địa Lí 10: Hãy sử dụng máy tính xách tay, điện thoại thông minh hoặc máy tính bảng có dịch vụ định vị GPS để tìm đường đi, khoảng cách và thời gian di chuyển từ trường về nhà.
Lời giải:
- Học sinh tự thực hiện trên điện thoại hoặc máy tính của mình.
- Ví dụ: Di chuyển từ trường THPT Cầu Giấy về chợ Phú Diễn Mới, Phú Diễn, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
--------------------
Giải sách bài tập Địa Lí 10 - Cánh diều Bài 2: Sử dụng bản đồ
Giải SBT Địa Lí 10 trang 4
Câu 1 trang 4 SBT Địa Lí 10: Để biểu hiện vị trí của các đối tượng địa lí phân bố theo điểm, người ta sử dụng phương pháp
A. khoanh vùng.
B. kí hiệu.
C. chấm điểm.
D. đường chuyển động.
Lời giải:
Đáp án đúng là: B
Câu 2 trang 4 SBT Địa Lí 10: Để biểu hiện sự di chuyển của các quá trình, đối tượng địa lí tự nhiên và kinh tế - xã hội, người ta sử dụng phương pháp
A. kí hiệu.
B. bản đồ - biểu đồ.
C. khoanh vùng.
D. đường chuyển động.
Lời giải:
Đáp án đúng là: D
Câu 3 trang 4 SBT Địa Lí 10: Để biểu hiện các đối tượng địa lí có sự phân bố phân tán trong không gian, người ta sử dụng phương pháp
A. kí hiệu.
B. chấm điểm.
C. khoanh vùng.
D. bản đồ - biểu đồ.
Lời giải:
Đáp án đúng là: B
Câu 4 trang 4 SBT Địa Lí 10: Để biểu hiện các đối tượng địa lí phân bố tập trung hoặc phổ biến trên một không gian lãnh thổ nhất định, người ta sử dụng phương pháp
A. chấm điểm.
B. kí hiệu.
C. khoanh vùng.
D. bản đồ - biểu đồ.
Lời giải:
Đáp án đúng là: C
Câu 5 trang 4 SBT Địa Lí 10: Cho các kí hiệu sau:
Hãy sắp xếp các kí hiệu trên vào bảng theo mẫu sau sao cho đúng với các dạng kí hiệu.
Dạng chữ | Dạng tượng hình | Dạng hình học |
| ........................ | ...................................... | ........................ |
Lời giải:
Dạng chữ | Dạng tượng hình | Dạng hình học |
B. Thủy ngân C. A-pa-tít I. U-ra-ni-um L. Ni-ken | A. Trâu E. Đóng tàu G. Cơ khí M. Sản xuất ô tô N. Điện tử | D. Than H. Đồng K. Dầu mỏ |
Giải SBT Địa Lí 10 trang 5
Câu 6 trang 5 SBT Địa Lí 10: Quan sát hình sau:
a) Phương pháp biểu hiện bản đồ nào được sử dụng trên hình 2.1? Cho ví dụ.
b) Dạng kí hiệu nào được sử dụng trong bản đồ? Cho ví dụ.
Lời giải:
Yêu cầu a)
- Phương pháp kí hiệu được sử dụng trên hình 2.1
- Ví dụ: trung tâm công nghiệp; sân bay; hải cảng…
Yêu cầu b)
- Kí hiệu dạng tượng hình. Ví dụ: cơ khí, sản xuất ô tô, điện tử…
- Kí hiệu dạng chữ. Ví dụ: Khai thác U-ra-ni-um, ni-ken, bô-xít…
- Kí hiệu dạng hình học. Ví dụ: khai thác khí đốt, dầu mỏ, than…
Câu 7 trang 5 SBT Địa Lí 10: Để biểu hiện cơ cấu trị giá xuất khẩu và nhập khẩu của một số nước trên thế giới lên bản đồ, sử dụng phương pháp biểu hiện nào là tốt nhất? Hãy mô tả cách biểu hiện.
Lời giải:
- Để biểu hiện cơ cấu giá trị xuất khẩu và nhập khẩu của một số nước trên thế giới lên bản đồ, nên sử dụng phương pháp bản đồ - biểu đồ.
- Cách biểu hiện: vẽ biểu đồ hình tròn về cơ cấu giá trị xuất khẩu và nhập khẩu của các nước rồi đặt vào vị trí của nước đố trên bản đồ.
Câu 8 trang 5 SBT Địa Lí 10: Sắp xếp lại các ý sau sao cho đúng với các bước sử dụng bản đồ trong học tập.
A. Lựa chọn nội dung bản đồ.
B. Đọc nội dung bản đồ.
C. Đọc chú giải, tỉ lệ bản đồ và xác định phương hướng trên bản đồ.
Lời giải:
- Thứ tự sắp xếp đúng là: A => C => B
