GIẢI THÍCH CÁC CÂU HỎI LIÊN QUAN VỀ DÔNG, TỐ, LỐC
Câu 1: Dông là gì ? Dông thường xuất hiện khi nào và khu vực nào thường xuất hiện mây dông ?
Dông là hiện tượng khí quyển phức tạp, bao gồm sự phóng điện trong đám mây hay giữa các đám mây với nhau và giữa các đám mây với mặt đất tạo ra hiện tượng chớp và sấm thường kèm theo gió mạnh và mưa lớn, đôi khi có mưa đá. Trường hợp sự phóng điện xảy ra giữa đám mây và mặt đất người ta còn gọi là sét.
Ở những vùng có dông các yếu tố khí tượng thường thay đổi đột ngột như sự giảm nhiệt độ, tăng độ ẩm không khí, đột biến của khí áp, hướng và tốc độ gió. Dông được hình thành khi có đối lưu mạnh, sự phát triển đối lưu ở trong mây có ý nghĩa rất lớn đối với sự tạo ra dông.
Địa hình cũng đóng một vai trò quan trọng trong quá trình phát sinh và phát triển mây dông. Vùng đồi núi, vùng tiếp giáp với đồi núi ở hướng đón gió là nơi dông thường xuất hiện nhiều. Ở khu vực Nam Bộ mùa dông kéo dài từ tháng 4 tới tháng 11, trong mùa khô dông ít xảy ra. Dông cũng xảy ra nhiều hơn vào ban ngày, nhiều nhất là xế trưa, ban đêm dông ít xảy ra hơn.Dông thường đem lại hệ quả rõ rệt nhất là mưa rào với cường độ lớn, đóng góp quan trọng vào lượng mưa tổng cộng. Điểm đặc biệt là do sự phóng điện trong khí quyển, các chất khí có trong thành phần không khí kết hợp thành muối Nitrát hay Amôniắc theo mưa rơi xuống làm tăng độ phì của đất.
Một hệ quả khác của dông là thường gây ra sét. Sét có thể làm chết người, cháy nhà, và nhất là làm gián đoạn và hao hụt sự truyền điện năng trên các đường dây dẫn.
Nước ta là một trong những nơi có nhiều dông và hoạt động mạnh nhất là ở vùng ven biển. Trên lục điạ dông thường xảy ra vào mùa nóng, khi đối lưu ở trong đất liền phát triển mạnh hơn ở trên biển và thường xảy ra vào buổi chiều và tối. Ở vùng biển gần ven bờ thì dông thường xảy ra vào ban đêm nhiều hơn bởi vì vào ban đêm sự chênh lệch nhiệt độ giữa nước và không khí đạt đến cực đại tạo điều kiện thuận lợi cho đối lưu phát triển..
Ở nước ta mùa giông thường bắt đầu từ tháng 3-4 và kết thúc vào khoảng cuối tháng 10 đầu tháng 11, nhưng cũng tùy theo điạ hình mùa dông ở mỗi điạ phương khác nhau.
Câu 2: Mây dông thường phát triển như thế nào ?
Căn cứ chủ yếu vào hướng và tốc độ của dòng chuyển động thẳng đứng trong mỗi ổ mây dông thông thường người ta chia quá trình phát triển thành 3 giai đoạn:
+ Giai đoạn phát triển ban đầu: đây là giai đoạn mây đối lưu phát triển, đỉnh mây phát triển rõ rệt giống như những tháp tròn nhô lên và những tháp mây này nhanh chóng vượt lên cao qua mực nhiệt độ = 00C. Giá trị lớn nhất của dòng thăng vào thời kỳ này có thể đạt tới 30m/s. Nhiệt độ trong mây cao hơn môi trường xung quanh, áp suất không khí tầng thấp, dưới chân mây giảm xuống, hướng không khí từ bên ngoài hội tụ vào dưới chân mây, mưa đã có thể xuất hiện trong mây. Đến một độ cao nào đó dòng thăng bắt đầu dừng lại và suy yếu đi, các hạt nước không thể tiếp tục bay lơ lửng được nữa mà bắt đầu rơi xuống kết thúc giai đoạn đầu.
+ Giai đoạn phát triển hoàn chỉnh: Bắt đầu khi có mưa rơi khỏi chân mây. Ma sát do những hạt nước mưa rơi làm cản trở dòng không khí đi lên và dần lôi kéo chúng chuyển động đi xuống, dòng giáng hình thành và mạnh dần lên. Dòng giáng ban đầu chỉ xuất hiện ở độ cao khoảng 5000m rồi sau đó được mở rộng dần theo phương thẳng đứng và nằm ngang, phù hợp với sự phát triển của vùng mưa và trở nên mạnh nhất ở phần dưới đám mây. Những khảo sát thực tế cho thấy, sự phóng điện xảy ra chủ yếu trong giai đoạn này.
+ Giai đoạn tan rã: Khi dòng giáng mở rộng và dần dần chiếm toàn bộ đám mây thì quá trình phát triển của một cơn dông cũng dần dần chuyển sang giai đoạn tan rã. Giai đoạn này, dòng thăng hầu như không còn nữa cho nên nguồn cung cấp hơi nước cho quá trình ngưng kết đã hết. Mây còn tồn tại chủ yếu là do hơi nước đã tập trung được trong những giai đoạn trước.
Câu 3: Lốc xoáy là gì ? Nguyên nhân gây ra lốc xoáy ? ở nước ta lốc xoáy thườngxảy ra vào khoảng thời gian nào trong năm ?
Lốc là một hiện tượng gió xoáy cực mạnh, xảy ra trong một phạm vi nhỏ hàng chục tới hàng trăm mét và tồn tại trong một thời gian ngắn. Nguyên nhân sinh ra gió lốc là những dòng khí nóng bốc lên cao một cách mạnh mẽ. Trong những ngày nóng nực mùa hè, mặt đất bị đốt nóng không đều nhau, một khoảng nào đó hấp thụ nhiệt thuận lợi sẽ nóng hơn, tạo ra một vùng khí áp giảm và tạo nên dòng thăng, không khí lạnh hơn ở chung quanh tràn đến tạo thành hiện tượng gió xoáy, tương tự như trong cơn bão. Đặc điểm của gió lốc là tốc độ gió tăng mạnh đột ngột trong một thời gian rõ rệt. Lốc cũng thường xuất hiện trong những đám mây dông, khi đối lưu phát triển mạnh, sự chênh lệch nhiệt độ theo chiều thẳng đứng lớn, làm cho áp suất thay đổi đột ngột, tạo nên những cột gió xoáy lớn, có khả năng bốc đi một lúc mấy toa tàu hoả, những ngôi nhà hoặc những tàu thuyền cỡ vài chục tấn, kèm theo lốc thường có dông và mưa đá.
Ở nước ta hiện tượng gió lốc thường xảy ra trong khoảng từ tháng 4 đến tháng 8. Ở Bắc bộ và Bắc Trung bộ trong mùa đông hầu như không có hiện tượng này. Lốc xoáy thường xảy ra vào mùa hè, nhất là ở những vùng sát biển. Ở Nam bộ hiện tượng gió lốc trong mùa hè không nhiều như ở Bắc bộ và Trung bộ. Lốc cũng như vòi rồng xảy ra rất đột ngột và hoạt động trong một khoảng thời gian ngắn, không thể dự báo được. Trong những ngày nắng nóng, khi có mây dông xuất hiện, chúng ta cần theo dõi chặt chẽ và có biện pháp để đề phòng thiệt hại do lốc gây ra.
Câu 4: Tố là gì ? Nguyên nhân gây nên tố ?
Tố là hiện tượng gió tăng tốc đột ngột, hướng cũng thay đổi bất chợt, nhiệt độ không khí giảm mạnh, độ ẩm tăng nhanh thường kèm theo dông, mưa rào hoặc mưa đá. Đôi khi có những đám mây kỳ lạ bỗng xuất hiện. Chân mây tối thẫm, bề ngoài tơi tả, mây bay rất thấp và hình thay đổi mau. Đó là những đám mây báo trước gió mạnh đột ngột, thường là tố.
Tố có độ rộng cỡ vài chục đến vài trăm mét và có chiều dài cỡ vài chục km đến hàng trăm km nên người ta thường gọi là “đường tố".
Nguyên nhân gây nên tố thường là sự di chuyển của khối không khí lạnh về phía không khí nóng tạo nên mặt phân cách rõ rệt giữa các khối khí với chênh lệch nhiệt độ, khí áp rất lớn trên bề mặt phân cách và xuất hiện gió mạnh dọc theo mặt phân cách này. Cùng với tốc độ gió mạnh theo chiều nằm ngang, không khí bị dồn nén bốc lên cao gây mưa, dông và đôi khi kèm theo lốc. Phạm vi ảnh hưởng của lốc thường rộng hơn, dọc theo đường tố quét qua. Tuy nhiên do tố phần lớn gió mạnh thổi cùng hướng nên mức độ thiệt hại so với bão kém phần ác liệt hơn.
Đối với nước ta tố hay xảy ra trước những đợt gió mùa đông bắc tràn về vào thời kỳ đầu và cuối mùa đông khi mà mặt đệm đang bị khống chế bởi khối không khí khá nóng và ẩm và thường xuất hiện trên biển.
Đối với nước ta dông, tố, lốc là những thiên tai mang tính tự nhiên và năm nào cũng xảy ra khi thì nơi này khi thì nơi khác và gây thiệt hại đáng kể. Bởi vậy công tác chủ động phòng chống là biện pháp tối ưu trong công tác giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai nói chung và dông tố lốc nói riêng.
Câu 5: Khả năng dự báo, cảnh báo dông, tố, lốc ở nước ta hiện nay như thế nào ?
Do tính chất của dông, tố, lốc là những nhiễu động khí quyển quy mô nhỏ hình thành nhanh nên khó có thể dự báo chính xác thời gian xuất hiện và nơi xuất hiện. Sự phát hiện và dự báo dông thường dễ hơn so với dự báo tố lốc. Với những trang thiết bị hiện đại quan trắc và giám sát bầu trời hiện nay như ảnh mây vệ tinh phân giải cao MTSAT, rađa thời tiết người ta có thể phát hiện được dông, tố, lốc song do các hiện tượng trên xảy ra quá nhanh nên chỉ có thể dự báo cực ngắn. Tuy vây do điều kiện thông tin tryền thông, thông tin dự báo đến cộng đồng có độ trễ nhất định nên công tác dự báo phục vụ còn hạn chế. Đối với các nước tiên tiến mặc dù có nhiều trang thiết bị hiện đại, khoa học công nghệ trên lĩnh vực dự báo đã đạt tới đỉnh cao nhưng vấn đề dự báo tố, lốc vẫn còn là một vấn đề nan giải.
Với nước ta hiện nay căn cứ vào điều kiện và khả năng hình thành tố, lốc trong những hệ thống thời tiết nhất định chúng ta chỉ có thể cảnh báo khả năng xuất hiện tố, lốc phục vụ công tác phòng chống, nhưng chưa dự báo một cách chính xác thời gian, vị trí xuất hiện. Bởi vậy công tác chuẩn bị, chủ động phòng chống các thiên tai dông, tố, lốc đối với cộng đồng nói chung và đặc biệt đối với ngư dân trên biển nói riêng vẫn là chiến lược lâu dài và hiệu quả nhất đối với công tác phòng chống thiên tai, giảm nhẹ thiệt hại. Trước thực tại công tác dự báo thời tiết hiện nay việc tăng cường đầu tư trang thiết bị hiện đại, nâng cao trình độ KHCN trên lĩnh vực dự báo là hai vấn đề chính trong việc nâng cao năng lực dự báo KTTV phục vụ phòng chống thiên tai trước mắt và lâu dài.
Câu 6: Thế nào là vòi rồng, nguyên nhân sinh ra vòi rồng ? Ở nước ta vòi rồng thường xuất hiện lúc nào và ở đâu ?
Vòi rồng là hiện tượng gió xoáy rất mạnh, phạm vi đường kính rất nhỏ, hút từ bề mặt đất lên đám mây vũ tích, tạo thành hình như cái phễu di động, trông giống như cái vòi, nhưng từ trên bầu trời thò xuống nên dân ta "tôn kính" gọi là "vòi rồng". Trên đường di chuyển nó có thể cuốn theo (rồi ném xuống ở một khoảng cách xa sau đó) hoặc phá huỷ mọi thứ, kể cả những nhà gạch xây không kiên cố, nên nó cũng là hiện tượng khí tượng đặc biệt nguy hiểm. Nhìn từ xa vòi rồng có thể có màu đen hoặc trắng, tuỳ thuộc những thứ mà nó cuốn theo. Vòi rồng xuất hiện ở trên đại dương thường hút nước biển lên cao tạo thành các cây nước (waterspouts). Rất thú vị là không phải chỉ có dân ta "tôn kính" gọi nó là vòi rồng mà cả ở Trung quốc người ta cũng gọi là vòi rồng (âm Hán-Việt là "lục long quyển"). Còn tiếng Anh thuật ngữ đó là "Tornado" đều có nghĩa là "quay" hay "xoáy" (gió xoáy).
Vòi rồng là một xoáy khí nhỏ nhưng cực mạnh. Khi một khối không khí nóng, ẩm di chuyển ở dưới một khối không khí lạnh khô thì có khả năng làm xuất hiện những xoáy khí. Nếu xoáy khí này có áp suất trung tâm rất thấp nghĩa là vật chất trong tâm xoáy rất loãng thì không khí nóng, ẩm ở phía dưới bị hút lên tạo thành một cái vòi chuyển động xoáy rất mãnh liệt. Đó là nguyên nhân phát sinh vòi rồng.
Ở nước ta, vòi rồng và tố thường xuất hiện vàc các tháng mùa hè. Năm nào cũng xảy ra hiện tượng này, song có năm nhiều, năm ít. Ở Bắc Bộ vòi rồng, tố không những xảy ra trong các tháng mùa hè, mà đặc biệt thường hay xảy ra vào các giai đoạn chuyển tiếp từ đông sang hè (tháng 4, tháng 5), mỗi khi có một đợt không khí lạnh ảnh hưởng tới. Ở Nam Bộ số lần xảy ra hiện tượng vòi rồng ít hơn ở Bắc Bộ và Trung Bộ.
-Tải app iDiaLy.com cài vào điện thoại của bạn, mở link, bài viết nhanh hơn.
-youtube.iDiaLy.com
-tiktok.iDiaLy.com
-Group: idialy.HLT.vn
-Fanpage: dialy.HLT.vn
-iDiaLy.com - Tài liệu Địa Lý miễn phí
