Tiếp Cận Kiến Thức Địa Lý Qua Thơ - Ca Dao – Tục Ngữ
Tiếp Cận Kiến Thức Địa Lý Qua Thơ - Ca Dao – Tục Ngữ
Mỗi địa danh, mỗi vùng miền có một kho tàng ca dao dân ca nói riêng, nói lên vẽ đẹp về thiên nhiên, về con người, về món ăn đặc sản. Nhưng tất cả đều mang một nét chung đó là thể hiện tình cảm, những suy nghĩ của con người Việt Nam về những vùng đất trù phú của quê hương ta.
Từ trước đến nay nhắc đến địa lí các thầy cô và các em thường nghĩ đó là môn học khô khan, cứng nhắc lại nhiều chữ và khó học thuộc. Trong bài viết nay xin gửi tới các độc giả một cách tiếp cận mới với kiến thức môn địa lí qua ca dao, tục ngữ và thơ ca. Trước hết chúng ta cùng thưởng thức bài thơ gắn liền với các thầy cô địa lý:
THƠ TÌNH ĐỊA LÍ
Trái tim Em gồm nhiều "kinh vĩ tuyến",
Ôm lấy đời tôi "quả địa cầu tròn".
Bên Em "biển rộng" giận hờn,
Kỷ niệm cũ như là "tàn tích núi".
Cá tính Em chín phần "xâm thực đá",
"Bào mòn" Anh "tích tụ" lại nơi đời.
Xanh thăm thẳm "mây cao tầng buông lối",
Hẹn một ngày "mưa", "hoang mạc" lòng tôi.
Bên Em đấy những "phù sa cổ",
Bên tôi đấy sừng sững một sườn non.
Em là "cực Bắc" tôi là "cực Nam",
Em là "dòng sông" tôi là "đá nuí".
Lời ru "đêm đông" tật nguyền "đại lục",
"Gió" à ơi thổi tức giận đâu về.
"Mưa đá", "bão giông" phủ kín chiều êm ả,
"Sấm chớp" mịt mùng đau đáu một miền quê.
Em "địa hình" không phẳng phía bên kia
Tôi cô đơn, lẻ loi hình "núi sót".
Đêm ôm đàn mà mơ mình "trượt dốc"
Cà phê hoá thành "băng" tim nghìn "độ rích te".
Lúc bên nhau tình chẳng thành "thiên đỉnh"
Khi biệt li nhanh chóng tựa "băng tan".
Em ơi khổ đau tình địa lý
Ước trận "cuồng phong" "mưa trút" "đại dương" tràn.
Đất nước Việt Nam được tạc nên bằng vô vàn chất liệu và cách thức khác nhau: vẽ bằng bản đồ, khắc trên gỗ, trên đá, …. Và còn được tạc nên bằng những vần thơ
NON NƯỚC VIỆT NAM – Mặc Giang (09-2003)
Tôi xin mở bản dư đồ hình cong chữ “S”
Ngắm từng Tỉnh, từng Vùng
Của nước Việt dấu yêu
Của giang sơn cẩm tú mỹ miều
Cho dòng giống Lạc Hồng gìn giữ nâng niu
Tôi xin mở bản dư đồ hình cong chữ “S”
Bắc Nam Trung một dãi nối liền
Của quê hương gấm vóc ba miền
Để thắm tô sông núi hồn thiêng
Nối tình dài con cháu tổ tiên.
Tôi xin mở bản dư đồ hình cong chữ “S”
Biển rộng sông dài non nước Việt Nam
Đi từ Cà Mau đến Ải Nam Quan
Đi từ rừng cao cho đến đồng sâu
Đi từ bờ đê cho đến ruộng dâu
Đất nước yêu thương con cháu da vàng
Mở đầu Miền Bắc khai nguyên
Thượng du miền ngược, xuôi miền Trung du
Lai Châu kê núi gối đầu
Lào Cai, Bản Giốc sương mù Hà Giang
Lạng Sơn cách khoảng Cao Bằng
Quảng Ninh ven biển chờ trăng ánh vàng
Vàng lên tựa cửa Bắc Giang
Thái Nguyên, Bắc Kạn, Tuyên Quang một nhà
Ô kìa Yên Bái, Sơn La
Anh lên miền ngược, em về miền xuôi
Xuôi về Hà Nội mới thôi
Thăng Long hoài cổ, đổi dời thành đô
Năm ngàn năm, dựng cơ đồ
Theo dòng lịch sử điểm tô muôn đời
Em đi, đi nữa em ơi
Băng qua Phú Thọ lên đồi Bắc Ninh
Vĩnh Yên, Vĩnh Phúc xoay mình
Chở che Hà Nội, Hòa Bình, Hà Tây
Hà Tây còn có Sơn Tây
Hà Đông bên đó, bên nầy Hải Dương
Đi ra tận cửa Hải Phòng
Trùng dương sóng vỗ Hạ Long tuyệt vời
Hưng Yên một chuyến rong chơi
Hà Nam bén gót, buông lơi Thái Bình
Ninh Bình, Nam Định xinh xinh
Hồng Hà sông nước, Thái Bình nước sông
Em về Thanh Hóa hơn không
Nghệ An, Hà Tĩnh mênh mông núi đồi
Sông Đà, sông Mã dặm soi
Bắt ngang Đồng Hới, mù khơi Quảng Bình
Còn kia, Quảng Trị điêu linh !
Sông Gianh, Bến Hải vặn mình kêu sương
Thừa Thiên, Phố Huế, sông Hương
Hội An – Đà Nẵng dặm trường Quảng Nam
Thương ra Quảng Ngãi mới cam
Thương vô Bình Định bao hàm Phú Yên
Thương lên đến tận Cao Nguyên
Kontum, Đắc Lắc giữa miền Gia Lai
Tình xưa lối cũ dấu hài
Hoàng Triều Cương Thổ thở dài một phen !
Thu Bồn khói quyện quen quen
Đà Rằng lượn khúc, chưa hoen Khánh Hòa
Những câu ca dao ,tục ngữ ,những bài thơ nói về những địa danh ở nước ta từ Bắc xuống Nam.
Bắc Cạn:
Bắc Cạn có suối đãi vàng
Có hồ Ba Bể có nàng áo xanh.
Cao Bằng:
Con cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng, tiếng khóc nỉ non
Nàng về nuôi cái cùng con
Để anh đi trẩy nước non Cao Bằng
Bắc Giang:
Ai lên làng Quỷnh hái chè
Hái dăm ba lá xuống khe ta ngồi!
Muốn ăn cơm trắng cá mè
Thì lên làng Quỷnh hái chè với anh
Muốn ăn cơm trắng cá rô
Thì lên làng Quỷnh quẩy bồ cho anh!
Hà Nội:
Đường vô xứ Nghệ quanh quanh
Đường ra Hà Nội như tranh vẽ rồng
Ai về Hà Nội ngược nước Hồng Hà
Bườm giong ba ngọn vui đà nên vui
Đường về xứ Lạng mù xa...
Có về Hà Nội với ta thì về
Đường thủy thì tiện thuyền bè
Đường bộ cứ bến Bồ Đề mà sang
Ai đi trẩy hội chùa Hương
Làm ơn gặp khách thập phương hỏi giùm
Mớ rau sắng, quả mơ non
Mơ chua sắng ngọt, biết còn thương chăng?
Ngày xuân cái én xôn xao
Con công cái bán ra vào chùa Hương
Chim đón lối, vượn đưa đường
Nam mô đức Phật bốn phương chùa này.
Hà Nội ba mươi sáu phố phường
Hàng Gai, hàng Đường, hàng Muối trắng tinh
Từ ngày ta phải lòng mình
Bác mẹ đi rình đã mấy mươi phen
Làm quen chẳng được nên quen
Làm bạn mất bạn ai đền công cho
Bắc Ninh:
Trên trời có đám mây xanh
Ở giữa mây trắng, chung quanh mây vàng
Ước gì anh lấy được nàng
Để anh mua gạch Bát Tràng về xây
Xây dọc rồi lại xây ngang
Xây hồ bán nguyệt cho nàng rửa chân.
Thanh Hóa:
Xây Hà Trung mạch phạn
Ngự lĩnh kê thang (Huế)
(Cơm nếp Hà Trung
Cháo gà núi Ngự)
Ai về nhớ vải Đinh Hòa
Nhớ cau Hổ Bái, nhớ cà Đan Nê
Nhớ dừa Quảng Hán, Lựu khê
Nhớ cơm chợ Bản, thịt dê Quán Lào
Nghệ An:
Ra đi anh nhớ Nghệ An
Nhớ Thanh Chương ngon nhút
Nhớ Nam Đàn thơm tương...
"Tiếng đồn cá mát sông Găng
Dẻo thơm ba lá, ngon măng chợ Cồn."
Hà Tĩnh:
Ai về Nhượng Bạn thì về
Gạo nhiều, cá lắm, dễ bề làm ăn.
Quảng Bình:
" Yến sào Vinh Sơn
Cửu khổng cửa ròn
Nam sâm Bố Trạch
Cua gạch Quảng Khê
Sò nghêu quán Hàn
Rượu dâu Thuận Lý..."
Quảng Trị:
Mẹ bồng con ra ngồi ái Tử
Gái trông chồng đứng núi Vọng Phu
Bao giờ nguyệt xế, trăng lu
Nghe con chim kêu mùa hạ, biết mấy thu gặp chàng.
Thừa Thiên - Huế:
Ngọ Môn năm cửa chín lầu
Cột cờ ba bậc, Phú Văn Lâu hai tầng.
Đi mô cũng nhớ quê mình
Nhớ Hương Giang gió mát, nhớ Ngự Bình trăng thanh.
Quảng Nam:
Nem chả Hòa Vang
Bánh tổ Hội An
Khoai lang Trà Kiệu
Rượu thơm Tam kỳ...
Quảng Ngãi:
Ai về Quảng Ngãi quê ta
Mía ngon, đường ngọt, trắng ngà dễ ăn
Mạch nha, đường phổi, đường phèn
Kẹo gương thơm ngọt ăn quen lại ghiền
Bình Định:
"Gỏi chính Châu Trúc
Bánh tráng Tam quan
Nón lá Gò Găng
Nem chua chợ Huyện"
Phú Yên:
Tiếng đồn chợ xổm nhiều khoai
Đất đỏ nhiều bắp, La Hai nhiều đường.
Khánh Hòa:
Yến xào Hòn Nội
Vịt lộn Ninh Hòa
Tôm hùm Đinh Ba
Nai khô Diên Khánh
Cá tràu Võ cạnh
Sò huyết Thủy Triều...
Phan Rí, Phan Thiết (Bình Thuận) :
Cô kia bới tóc cánh tiên
Ghe bầu đi cưới một thiên cá mòi
Chẳng tin giở thử ra coi
Rau răm ở dưới cá mòi ở trên
Sài Gòn:
Trầu Bà Điểm xẻ ra nửa lá
Thuốc Gò Vấp hút đã một hơi
Buồn tình gá nghĩa mà chơi
Hay là anh quyết ở đời với em?
Chị Hươu đi chợ Đồng Nai
Bước qua Bến Nghé ngồi nhai thịt bò
Đất Sài Gòn nam thanh nữ tú
Cột cờ Thủ Ngữ thật là cao
Vì thương anh em vàng võ má đào
Em tìm khắp chốn nhưng nào thấy anh.
Bình Dương:
Đất Bình Dương vốn thật quê chàng
Lánh nơi thành thị tìm đàng du sơn
Xuân xanh hai tám tuổi tròn
Hoa còn ẩn nhụy, chờ bình đơm bông.
Đồng Nai:
Ăn bưởi thì hãy đến đây
Vào mùa bưởi chín, vàng cây trĩu cành
Ngọt hơn quít mật, cam sành
Biên Hòa có bưởi trứ danh tiếng đồn
Biên Hòa bưởi chẳng đắng the
Ăn vào ngọt lịm như chè đậu xanh.
Chim bay về núi Biên Hòa
Chồng đây vợ đó ai mà muốn xa
Ai ơi về Đại Phố Châu
Thăm núi Châu Thới, thăm cầu Đồng Nai.
Đồng Nai gạo trắng nước trong
Ai đi đến đó thời không muốn về
Đồng Nai nước ngọt gió hiền
Biên Hùng muôn thuở tiếng truyền an vui
Long An:
Gái Tầm Vu đồng xu ba đứa
Con trai Thủ Thừa cưỡi ngựa xuống mua
Đèn nào cao bằng đèn Ba Gác
Gái nào bạc bằng gái chợ Giồng
Anh thương em từ thuở mẹ bồng
Bây giờ em khôn lớn, em lấy chồng bỏ anh
(Bến Lức - Long An)
Anh muốn về Long An, Vàm Cỏ
Mấy lời em to nhỏ, anh bỏ sao đành
Chừng nào chiếc xáng nọ bung vành
Núi kia hết đá, anh mới đành xa em.
Bến Tre:
Bến tre dừa ngọt sông dài
Nơi chợ Mõ Cày có kẹo nổi danh
Kẹo Mõ Cày vừa thơm vừa béo
Gái Mõ Cày vừa khéo vừa ngoan
Anh đây muốn hỏi thiệt nàng
Là trai Thạnh Phú cưới nàng được chăng?
Tiền Giang:
Sông vàm Cỏ nước trong thấy đáy
Dòng Cửu Long xuôi chảy dịu dàng
Ai về Mỹ Thuận, Tiền Giang
Có thương nhớ gã đánh đàn năm xưa?
Phượng hoàng đậu nhánh vông nem
Phải dè năm ngoái cưới em cho rồi
Ngã tư chợ Gạo nước hồi
Tui chồng mình vợ còn chờ đợi ai.
Đồng Tháp:
Đồng Tháp Mười cò bay thẳng cánh
Nước Tháp Mười lóng lánh cá tôm
Muốn ăn bông súng mắm kho
Thì vô Đồng Tháp ăn no đã thèm
Tháp Mười nước mặn đồng chua
Nửa mùa nắng cháy, nửa mùa nước dâng.
Tháp Mười sinh nghiệp phèn chua
Hổ mây, cá sấu thi đua vẫy vùng
Cần Thơ:
Cần Thơ gạo trắng nước trong
Ai đi đến đó thời không muốn về
Bạc Liêu:
Lục tỉnh có hạt Ba Xuyên
Bạc Liêu chữ đặt, bình yên dân rày
Mâu Thìn vốn thiệt năm nay
Một ngàn hai tám, tiếng rày nổi vang.
Phong Thạnh vốn thiệt tên làng
Giá Rai là quận, chợ làng kêu chung.
Anh em Mười Chức công khùng
Bị tranh điền thổ, rùng rùng thác oan...
Kiên Giang:
Vịt nằm bờ mía rỉa lông
Cám cảnh thương chồng đi thú Hà Tiên
Trai nào khôn bằng trai Long Mỹ
Gái nào mũ mỹ bằng gái Hà Tiên.
U Minh, Rạch Giá thị hóa Sơn Trường
Dưới sông sấu lội, trên rừng cọp đua.
Cà Mau:
Rau đắng nấu với cá trê
Ai đến đất Mũi thì "mê" không về!
Cà Mau khỉ khọt trên bưng
Dưới sông sấu lội, trên rừng cọp um.
Cà Mau hãy đến mà coi
Muỗi kêu như sáo thổi
Đĩa lội lềnh như bánh canh.
Mỗi địa danh, mỗi vùng miền có một kho tàng ca dao dân ca nói riêng, nói lên vẽ đẹp về thiên nhiên, về con người, về món ăn đặc sản. Nhưng tất cả đều mang một nét chung đó là thể hiện tình cảm, những suy nghĩ của con người Việt Nam về những vùng đất trù phú của quê hương ta.
Từ Bắc xuống nam, mỗi địa danh có biết bao ca dao tục ngữ nói về nơi đây.Những kho tàng ca dao này góp phần tô điểm thêm cho vẻ đẹp riêng mỗi nơi, nó giúp cho chúng ta biết thêm về nơi đó nếu như chúng ta chưa có dịp ghé thăm. Với một vốn kiến thức nho nhỏ sưu tầm được rất mong độc giả có một nhãn quan mới về môn địa lí và thêm yêu mỗi tên đất, tên làng, tên sông, tên núi.
Đang tiếp tục được cập nhật....
Website/apps: iDiaLy.com Group:idialy.HLT.vn Fanpage: dialy.HLT.vn
