Tài liệu chuyên sâu bồi dưỡng HSG Địa Lý 10 - TÍNH TOÁN TRONG ĐỊA LÍ

III.CHỦ ĐỀ TÍNH TOÁN TRONG ĐỊA LÍ

*CÁCH TÍNH GIỜ:

1. Đổi tọa độ địa lí sang múi giờ

Ở Đông bán cầu : m=(kinh tuyến Đông): 15⁰

Ở Tây bán cầu: m=(360⁰- Kinh tuyến Tây): 15⁰

Ví dụ: Áp dụng: Cho biết ở kinh tuyến số 100⁰Đ ,100⁰T, 115⁰T, 176⁰Đ thuộc múi giờ số mấy? Bài làm

Kinh tuyến 100⁰Đ thuộc múi giờ: 100⁰: 15 = 6,66 ( làm tròn số theo quy tắc toán học là 7).

Kinh tuyến 100⁰T thuộc múi giờ: (360⁰- 100⁰) : 15 = 17 nên thuộc múi giờ số 17.

2. Tính giờ

§ Giờ… ( giờ đã biết) “+”; “-” ( khoảng cách chênh lệch 2 múi giờ)-> “+” khi tính về phía đông, “-” tính về phía tây.

§ Tính giờ các nước = giờ nước ta +/- số múi. Dấu “+” nếu nước đó ở bên phải nước ta, dấu “-” nếu nước đó ở bên trái nước ta. Tó m lại:

§ Giờ phía Đông = Giờ gốc+ khu vực giờ địa phương( múi giờ)

§ Giờ phía Tây =khu vực giờ địa phương(múi giờ)- giờ gốc

Ví dụ: Khi ở kv giờ gốc là 12 giờ thì lúc đó ở nước ta là 19 giờ (12 + 7 = 19)

Khi ở kv giờ gốc là 12 giờ thì lúc đó ở Niu Iooc là 7 giờ (19 - 12 = 7)

Khi ở kv giờ gốc là 12 giờ thì lúc đó ở Mat-xcơ-va là 15 giờ (12 + 3 = 15)

Khi ở kv giờ gốc là 12 giờ thì lúc đó ở Niu đê li là 17 giờ (12 + 5 = 17)

Khi ở kv giờ gốc là 12 giờ thì lúc đó ở Bắc Kinh là 20 giờ (12 + 8 = 20)

Khi ở kv giờ gốc là 12 giờ thì lúc đó ở Tô ki ô là 21 giờ (12 + 9 = 21)

3. Tính ngày

- Cùng bán cầu không đổi ngày.

- Khác bán cầu đổi ngày theo quy luật của kinh tuyến 180⁰( bán cầu Tây sang bán cầu

Đông lùi 1 ngày và ngược lại).

VD : Vào lúc 19h ngày 15.2.2006 tại Hà Nội khai mạc SEAGAME 22. Hỏi lúc đó là mấy giờ, ngày bao nhiêu tại các địa điểm sau:

Xeun:120^oĐ; Matxcơva : 30⁰Đ ; Pari : 20⁰Đ; Lot Angiơ let : 120⁰T (Biết Hà Nội :105⁰Đ) Bài làm:

- Hà Nội thuộc múi giờ :(105 : 15)=7

Xeun thuộc múi giờ : 120:15= 8

Khoảng cách chênh lệch giữa Xeun và HN là 8 – 7 = 1 . - Vì giờ HN lúc đó là 19 giờ ngày 12.5.2006 Giờ của Xeun 19 + 1 =20h ngày 12.5.2006 .

Lot Angiơ let thuộc múi giờ : (360- 120) : 15 = 16 Kc chênh lệch từ HN đến Lot Angiơ let:16 – 7 = 9 .

Giờ của Lot Angiơ let 19 + 9 =28h – 24h = 4h ngày 16.2.2006

VD: Một chiếc máy bay cất cánh tại sân bay Tân Sơn Nhất lúc 6h chiều ngày 1/3/2006 đến Luân Đôn sau 12h bay, máy bay hạ cánh.

Tính giờ máy bay hạ cánh tại Luân Đôn thì tương ứng là mấy giờ, ngày nào tại các địa điểm sau:

Hướ ng dẫn :

§ Để biết giờ ở các địa điểm trên, thì ta phải biết giờ ở London.

§ Tân Sơn Nhất (múi giờ số 7), London (múi số 0) (=24h). Khoảng cách chênh lệch từ Tân Sơn Nhất và London:0 – 7 =-7h.

§ Khi máy bay xuất phát thì giờ ở London là: 6- 7 = -1h( 23h ngày 28/2).Lúc đó ở Anh đang là 23h ngày 28/2.

§ Sau 12h bay ( 23 + 12 = 35h – 24h = 11h ngày 1/3 ) máy bay đến Anh lúc 11h ngày 1/3/2006

§ Khi biết giờ ở London thì ta sẽ tính được giờ tương ứng.

Ví dụ: Khi ở London là 11h thì giờ ở Tokyo là:

London cách Tokyo: 0+9=9 múi giờ.

§ 11+9=20h ngày 1/3/2006.

§ Tương tự ta tính giờ các địa điểm còn lại ta được bảng kết quả sau:

Vị trí	Tokyo	New Deli	Xitni	Washin gton	LotAng iolet
Kinh độ	135⁰Đ	75⁰Đ	150⁰Đ	75⁰T	120⁰T
Giờ	20h	16h	21h	6h	3h
Ngày, tháng	1/3/2006	1/3/2006	1/3/2006	1/3/2006	1/3/2006

IV.CHỦ ĐỀ THỰC HÀNH VẼ BIỂU ĐỒ

4. Nguyên tắc chung khi vẽ biểu đồ

- Phải đảm bảo tính khoa học (chính xác)

- Phải đảm bảo tính trực quan (rõ ràng, dễ đọc) - Phải đảm bảo tính thẩm mỹ (đẹp)

* Lưu ý:

- Khi vẽ biểu đồ phải đọc kĩ đề bài (yêu cầu) để xác định đúng loại biểu đồ cần vẽ.

- Để bảo đảm tính trực quan, các kí hiệu thường sử dụng khi vẽ biểu đồ:

+ Gạch nền (gạch dọc, chéo, ngang,…..)

+ Dùng các ước hiệu toán học (cộng, trừ, nhân,…)

- Trong khi làm bài, tuyệt đối không được dùng viết đỏ và màu vì như thế sẽ bị coi là đánh dấu bài.

- Tất cả các biểu đồ phải có tên

- Ghi chú thích cùng trang với biểu đồ.

5. Cách nhận dạng biểu đồ

6. Các loại biểu đồ

a. Biểu đồ cột:

v Biểu đồ cột đơn:

*Cách vẽ:

- Bước 1: Kẻ hệ trục tọa độ vuông góc. Ghi đơn vị trục tung (trục dọc) và trục hoành (trục ngang).

- Bước 2: Chia tỉ lệ trục tung (phải bắt đầu từ số 0) và trục hoành (tùy theo số liệu của đề bài và khổ giấy mà chọn số liệu lớn hay nhỏ).

-Bước 3: Tính độ cao của các cột cho đúng rồi vẽ lên giấy.

- Bước 4: Hoàn thiện biểu đồ:

+ Ghi tên biểu đồ + Ghi số liệu lên đầu cột.

Vd: cho bảng số liệu sau:

Năng suất lúa của nước ta qua các năm (đơn vị: tạ/ha)

Năm	1990	1995	1999	2003	2006
Năng suất	31,8	36,9	41,0	46,4	48,9

1/ Vẽ biểu đồ thích hợp thể hiện năng suất lúa của nước ta từ năm 1990 – 2006.

2/ nhận xét.

v Biểu đồ cột gộp (cột ghép): có 2 trường hợp sau:

* Loại biểu đồ ghép có cùng đơn vị (các đối tượng cần vẽ có cùng một đơn vị như: tấn, kg, usd,…)

- Cách vẽ giống như biểu đồ cột đơn nhưng có 2 cột dính liền nhau (một năm có 2 cột) - Chỉ có một trục tung.

Vd: cho bảng số liệu sau:

Sản lượng thủy sản nước ta (đơn vị: nghìn tấn)

Năm	2000	2002	2005
Thủy sản nuôi trồng	589	844	1478
Thủy sản đánh bắt	1660	1802	1987

1/ Vẽ biểu đồ thích hợp thể hiện sản lượng thủy sản của nước ta qua các năm.

2/ Nêu nhận xét và giải thích nguyên nhân của sự thay đổi trên

* Loại biểu đồ ghép có đơn vị khác nhau ( các đối tượng cần vẽ không cùng đơn vị như: tấn và km², hoặc tấn và kwh,…)

- Cách vẽ cũng như biểu đồ cột ghép cùng đơn vị.

- Biểu đồ có 2 trục tung thể hiện 2 đơn vị khác nhau. Việc chia đơn vị 2 trục tung phải cân đối.

- Trong trường hợp đặc biệt, khi yêu cầu vẽ biểu đồ mà số liệu cho nhiều đại lượng khác nhau (từ 3 trở lên) thì chỉ có một cách thể hiện là phải chuyển tất cả về đại lượng tương đối (%) và vẽ các đường biểu diễn có cùng đơn vị tính %...

Vd: Cho bảng số liệu dưới đây:

Sản lượng điện và than của nước ta, giai đoạn 1990 – 2005.

Năm	1990	1995	2000	2005
điện (tỉ kwh)	8,8	14,7	26,7	52,1
than (triệu tấn)	4,6	8,4	11,6	34,1

1/ Vẽ biểu thích hợp thể hiện sản lượng điện và than của nước ta qua các năm 2/ qua biểu đồ rút ra nhận xét.

v Biểu đồ cột chồng: Thể hiện cơ cấu thành phần của một tổng thể. Có 2 cách chồng, vẽ theo đại lượng tuyệt đối hoặc tương đối (%).

* Cách chồng nối tiếp theo số liệu tuyệt đối.

Cách vẽ:

- Bước 1: Kẻ hệ trục tọa độ vuông góc. Ghi đơn vị trục tung (trục dọc) và trục hoành (trục ngang).

- Bước 2: tính số liệu các cột rồi thể hiện lên giấy và dùng ký hiệu phân biệt các thành phần trong cột.

Vd: Cho bảng số liệu:

Giá trị sản xuất công nghiệp theo thành phần kinh tế (đơn vị: tỉ đồng)

Năm/Thành phần kinh tế	1996	2005
Nhà nước	74.161	249.085
Ngoài nhà nước	35.682	308.854
KV có vốn đầu tư nước ngoài	39.589	433.110

lưu ý:

- Chiều cao của các cột khác nhau tùy theo số liệu tổng cộng của mỗi năm.

- Thể hiện các thành phần trong một cột theo thứ tự trong bảng số liệu và chồng từ dưới lên.

- Bước 3: hoàn thiện biểu đồ:

+ Ghi tên biểu đồ

+ Lập bảng chú giải

+ Ghi số liệu các phần và tổng số.

* Cách chồng nối tiếp theo số liệu tương đối (%)

Cách vẽ giống như biểu đồ chồng nối tiếp theo số liệu tuyệt đối nhưng cần lưu ý như sau:

- Đơn vị trục tung và số liệu là %

- Độ cao giữa các cột bằng nhau (nếu nhiều năm) vì tất cả các cột đều là 100%. Độ rộng các cột phải bằng nhau.

b. Biểu đồ đường

(còn gọi là biểu đồ đồ thị hoặc đường biểu diến).

- Cách vẽ:

+ Bước 1: Kẻ hệ trục tọa độ vuông góc. Ghi đơn vị trục tung và trục hoành.

+ Bước 2: Chia tỉ lệ trục tung và trục hoành

+ Bước 3: Chấm tọa độ các mốc biểu diễn căn cứ vào số liệu của đề bài. Nối các điểm chấm bằng các đoạn thẳng để thành đường biểu diễn.

+ Bước 4: hoàn thiện biểu đồ:

+ Ghi tên biểu đồ

+ Ghi số liệu lên các điểm chấm

+ Lập bảng chú giải nếu là nhiều đường biểu diễn. Vd: Cho bảng số liệu sau:

Sản lượng điện của nước ta (đơn vị: tỉ kwh)

Năm	1990	1995	1999	2005
Sản lượng điện	8,8	14,7	26,7	52,1

Vẽ biểu đồ thích hợp thể hiện tốc độ tăng trưởng sản lượng điện nước ta qua các năm. Qua biểu đồ hãy nêu nhận xét.

Nhữ ng điể m lưu ý k hi v ẽ biể u đ ồ đườ ng

- Biểu đồ được vẽ trên một hệ trục tọa độ. Trục tung thể hiện giá trị của đại lượng (đơn vị theo giá trị tuyệt đối), hoặc thể hiện tốc độ tăng trưởng (đơn vị theo giá trị tương đối %).

Trục hoành là năm.

- Chia khoảng các năm trên trục tung rõ ràng, đúng tỉ tệ.

- Chọn năm đầu tiên trên trục tung (ngay góc tọa độ)

- Nếu có nhiều đối tượng khác nhau thì phải chuyển về cùng giá trị tương đối (%) lấy năm đầu tiên làm năm gốc = 100%.

c. Biểu đồ tròn

v Biểu đồ tròn không tính bán kính: Cách vẽ:

- Bưới 1: Vẽ một hay nhiều hình tròn (tối đa 3) theo yêu cầu của đề bài. Một đường tròn tương ứng với 100%.

- Bước 2: Chọn kim đồng hồ 12 giờ làm chuẩn sau đó thể hiện các thành phần % theo thứ tự của bảng số liệu theo chiều kim đồng hồ.

- Bước 3: Chọn ký hiệu thích hợp thể hiện các thành phần - Bước 4: Hoàn thiện biểu đồ:

+ Ghi tên biểu đồ

+ Lập bảng chú giải + Ghi số liệu % vào biểu đồ.

VD: Cho bảng số liệu sau:

Cơ cấu lao động của nước ta phân theo thành thị và nông thôn (đôn vị:%)

Năm	Tổng	Nông thôn	Thành thị
1996	100	79,9	20,1
2005	100	75,0	25,0

1/ Vẽ biểu đồ thích hợp thể hiện cơ cấu lao động thành thị và nông thôn của nước ta 2/ Nhận xét và giải thích.

v Biểu đồ tròn tính bán kính: chỉ tính bán kính khi quy mô của các đối tượng khác nhau (giá trị tổng khác nhau).

-Cách vẽ giống như biểu đồ tròn đơn nhưng thêm phần tính bán kính.

-Tính bán kính đơn giản như sau:

S 2

R2 x R1

+Với S2/S1 là tỉ số giữa giá trị tổng cộng lớn/ tổng cộng nhỏ + Với R1 ta cho một giá trị bất kì sau đó thế vào công thức tính R2.

-Vẽ biểu đồ với kích thước bán kính vừa tính.

Vd: Giá trị sản xuất công nghiệp theo thành phần kinh tế (đơn vị: tỉ đồng)

Năm/Thành phần kinh tế	1996	2005
Nhà nước	74.161	249.085
Ngoài nhà nước	35.682	308.854
KV có vốn đầu tư nước ngoài	39.589	433.110

1/ Vẽ biểu đồ thích hợpthể hiện cơ cấu giá trị sản xuất công nghiệp của nước ta 2 năm

1996 và 2005

2/ Qua biểu đồ, hãy nhận xét và giải thích.

Nhữ ng điể m lưu ý k hi v ẽ biể u đ ồ tròn:

- Nếu đề bài cho số liệu tuyệt đối phải đổi sang số liệu tương đối %.

- Lấy số liệu % nhân với 3,6⁰ra độ sau đó đặt thước đo độ vẽ các phần từ kim đồng hồ 12 giờ và vẽ theo chiều kim đồng hồ theo thứ tự.

- Phải ghi số % vào các cung tròn của từng phần và dùng kỹ hiệu phân biệt chúng. tránh không được gạch chồng lên số liệu %.

- Nếu vẽ nhiều biểu đồ tròn thì kí hiệu giữa các đối tượng giống nhau và chỉ lập 1 bảng chú giải để tránh mất thời gian.

- nếu vẽ nhiều biểu đồ tròn thì tâm các biểu đồ phải cùng năm trên một đường thẳng để dễ nhận xét và thẩm mỹ.

d. Biểu đồ kết hợp: - cách vẽ:

+ Vẽ hệ trục tọa độ vuông góc với 2 trục tung. ghi đơn vị trục tung.

+ Chia tỉ lệ trục tung và trục hoành.

+ Vẽ biểu đồ cột

+ Vẽ biểu đồ đường

+ Hoàn thiện biểu đồ.

Vd: cho bảng số liệu sau:

Diện tích và sản lượng lúa nước ta qua các năm:

Năm	1990	1995	2005
Diện tích (nghìn ha)	6402	6765	7666
Sản lượng (nghìn tấn)	19225	24946	32530

1/Vẽ biểu đồ kết hợp giữa cột và đường thể hiện diện tích và sản lượng lúa của nước ta qua các năm.

2/ Qua biểu đồ, nhận xét và giải thích.

Nhữ ng điể m lưu ý k hi vẽ biể u kế t hợ p:

- chia tỉ lệ 2 trục tung sao cho cân đối tránh để biểu đồ cột và đường cách xa nhau quá.

- chia tỉ lệ năm trên trục hoành cho đúng để thể hiện đúng sự phát triển. e. Biểu đồ miền: - Cách vẽ:

+ Nếu đề bài cho số liệu tuyệt đối phải đổi sang tương đối %

+ Vẽ khung biểu đồ (hình chữ nhật hoặc hình vuông). Cạnh đứng thể hiện 100%.

Cạnh nằm ngang thể hiện các năm.

+ Vẽ ranh giới các miền (giống như đồ thị)

+ Ghi số liệu tương ứng (vẽ miền nào ghi số liệu tại miền ấy: trong và giữa miền)

+ Kí hiệu phân biệt các miền trên biểu đồ

+ Ghi tên biểu đồ và chú thích. Vd: Cho bảng số liệu sau:

Cơ cấu giá trị xuất nhập khẩu (đơn vị:%)

Năm	1992	1995	1999	2005
Xuất khẩu	50,4	40,1	49,6	46,9
Nhập khẩu	49,6	59,9	50,4	53,1

1/ Vẽ biểu thích hợp thể hiện cơ cấu xuất nhập khẩu qua các năm

2/ Nêu nhận xét và giải thích

Nhữ ng điể m lưu ý k hi v ẽ biể u đ ồ miề n:

- Chia khoảng cách năm cho đúng tỉ lệ

- Chọn năm đầu và năm cuối ngay cạnh đầu và cạnh cuối (cạnh đứng) của biểu đồ.

- Vẽ từng tự các miền từ dưới lên, theo thứ tự hợp lí của bảng số liệu.

................................................
Tài liệu Địa Lý được idialy.com sưu tầm dưới đây chỉ mang tính chất tham khảo.

- Webiste: idialy.com
- Apps CHplay: idialy.com
- youtube.idialy.com
- facebook.idialy.com
- tiktok.idialy.com
- nhom.idialy.com - group.idialy.com - idialy.HLT.vn
- trang.idialy.com - fanpage.idialy.com - dialy.HLT.vn.
Tải app iDiaLy.com cài vào điện thoại của bạn để không hiện quảng cáo nhé
iDiaLy.com - Tài liệu Địa Lý miễn phí

Tài liệu chuyên sâu bồi dưỡng HSG Địa Lý 10 - TÍNH TOÁN TRONG ĐỊA LÍ

Bài viết liên quan:

Điểm 10+ Địa Lý