HLT.vn - iDiaLy.com - DiaLy.edu.vn
Bài 17: Phân bố dân cư và đô thị hóa - Cánh diều
Admin: Tài trợ bởi: HLT.vn - Cung cấp cà phê và máy cà phê - 02/01/2023
I. Các nhân tố tác động đến phân bố dân cư
Bản đồ phân bố dân cư trên thế giới năm 2020
1. Nhân tố tự nhiên
- Những nơi khí hậu ôn hoà, nguồn nước dồi dào, địa hình thấp và bằng phẳng, đất đai màu mỡ,... dân cư thường đông đúc.
- Những nơi khí hậu khắc nghiệt, nguồn nước khan hiếm, địa hình cao và dốc, đất đai cằn cỗi,... dân cư thường thưa thớt.
2. Nhân tố kinh tế - xã hội
- Các nhân tố kinh tế - xã hội có tác động quyết định đến phân bố dân cư, đặc biệt là trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và tính chất của nền kinh tế.
- Những khu vực có kinh tế phát triển, cơ sở hạ tầng tốt, lịch sử khai thác lãnh thổ lâu đời,... là những nơi đông dân và ngược lại.
II. Đô thị hóa
1. Khái niệm và các nhân tố tác động đến đô thị hóa
- Khái niệm: Là quá trình mở rộng và phát triển mạng lưới đô thị, tập trung dân cư ngày càng đông vào các đô thị, phổ biến ngày càng rộng rãi lối sống đô thị.
Quang cảnh một góc thành phố Hà Nội
- Các nhân tố tác động đến đô thị hóa là: vị trí địa lí; tự nhiên; kinh tế - xã hội
Nhân tố | Tác động |
Vị trí địa lí | - Tạo động lực phát triển đô thị - Quy định chức năng đô thị |
Tự nhiên | - Bố trí cơ sở hạ tầng, kiến trúc, cảnh quan độ thị - Khả năng mở rộng không gian đô thị - Chức năng, bản sắc đô thị |
Kinh tế - xã hội | - Mức độ và tốc độ đô thị hóa - Cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, lối sống… - Quy mô và chức năng đô thị - Hình thành hệ thống đô thị toàn cầu |
2. Ảnh hưởng của đô thị hóa đến kinh tế, xã hội và môi trường
a. Ảnh hưởng tích cực
- Thúc đẩy tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
- Tạo việc làm, nâng cao thu nhập, thay đổi cơ cấu lao động.
- Phổ biến văn hóa và lối sống đô thị; mở rộng không gian đô thị.
- Hình thành môi trường đô thị với chất lượng ngày càng cải thiện,…
b. Ảnh hưởng tiêu cực
- Đô thị hóa nếu vượt quá tầm kiểm soát, không gắn liền với công nghiệp hóa sẽ gây ra nhiều hậu quả.
- Làm cho cơ sở hạ tầng đô thị quá tải, gây sức ép đối với vấn đề việc làm, nhà ở.
- Gia tăng tệ nạn xã hội; chất lượng môi trường không đảm bảo,…
Giải SGK Địa Lí 10 - Cánh diều
Bài 17: Phân bố dân cư và đô thị hóa
Giải Địa lí 10 trang 62
Mở đầu trang 62 Địa Lí 10: Tác động của các nhân tố tự nhiên và kinh tế - xã hội đến phân bố dân cư như thế nào? Đô thị hóa chịu tác động của các nhân tố nào và có ảnh hưởng gì đến phát triển kinh tế, xã hội, môi trường?
Lời giải:
- Các nhân tố tự nhiên có tác động quan trọng đến sự phân bố dân cư. Các nhân tố kinh tế - xã hội có tác động quyết định đến phân bố dân cư,
- Đô thị hóa góp phần thúc đẩy tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế; tạo việc làm, nâng cao thu nhập, thay đổi cơ cấu lao động, phổ biến văn hóa và lối sống đô thị,…
Giải Địa lí 10 trang 63
Câu hỏi trang 63 Địa Lí 10: Đọc thông tin và quan sát hình 17.1, hãy:
- Phân tích tác động của các nhân tố tự nhiên hoặc các nhân tố kinh tế - xã hội đến phân bố dân cư. Lấy ví dụ minh hoạ.
- Cho biết các khu vực thưa dân, các khu vực đông dân trên thế giới và giải thích.
Lời giải:
- Các nhân tố tự nhiên có tác động quan trọng đến sự phân bố dân cư.
+ Những nơi khí hậu ôn hoà, nguồn nước dồi dào, địa hình thấp và bằng phẳng, đất đai màu mỡ,... dân cư thường đông đúc.
+ Những nơi khí hậu khắc nghiệt, nguồn nước khan hiếm, địa hình cao và dốc, đất đai cằn cỗi,... dân cư thường thưa thớt.
+ Ví dụ: Đông Á, Nam Á có khí hậu ôn hòa, đất đai màu mỡ -> Dân cư tập trung đông đúc. Hoang mạc Xahara có khí hậu khắc nghiệt -> Không có dân cư sinh sống.
- Các nhân tố kinh tế - xã hội có tác động quyết định đến phân bố dân cư, đặc biệt là trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và tính chất của nền kinh tế. Những khu vực có kinh tế phát triển, cơ sở hạ tầng tốt, lịch sử khai thác lãnh thổ lâu đời,... là những nơi đông dân và ngược lại. Ví dụ: Châu Âu, Hoa Kì có nền kinh tế phát triển ở trình độ cao -> Có sức hút đối với người lao động, dân cư tập trung đông đúc.
- Khu vực đông dân: Nam Á, Đông Á, Đông Nam Á -> Điều kiện tự nhiên thuận lợi, nhiều đồng bằng rộng lớn, cái nôi của các nền văn minh lúa nước, có nhiều nhà máy xí nghiệp. Khu vực thưa dân: Ca-na-đa, Liên bang Nga, Bắc Phi,… -> Điều kiện khí hậu khắc nghiệt, băng tuyết hoặc hoang mạc rộng lớn khó phát triển kinh tế và định cư.
Câu hỏi trang 63 Địa Lí 10: Đọc thông tin và quan sát hình 17.2, hãy:
- Cho biết những biểu hiện của đô thị hóa. Lấy ví dụ minh hoạ.
- Phân tích một trong ba nhóm nhân tố tác động đến đô thị hóa.
Lời giải:
*Biểu hiện của đô thị hóa
- Mở rộng và phát triển mạng lưới đô thị.
- Tập trung dân cư ngày càng đông vào các đô thị.
- Phổ biến ngày càng rộng rãi lối sống đô thị.
* Các nhân tố tác động đến đô thị hóa
- Vị trí địa lí: Tạo động lực phát triển đô thị; Quy định chức năng đô thị.
- Tự nhiên (Địa hình, đất, khí hậu, nguồn nước, khoáng sản,...): Bố trí cơ sở hạ tầng, kiến trúc, cảnh quan đô thị; Khả năng mở rộng không gian đô thị; Chức năng, bản sắc đô thị.
- Kinh tế - xã hội (Dân cư, trình độ phát triển kinh tế, cơ sở vật chất - kĩ thuật, chính sách phát triển kinh tế - xã hội,...): Mức độ và tốc độ đô thị hóa; Cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, lối sống,...; Quy mô và chức năng đô thị; Hình thành hệ thống đô thị toàn cầu.
Giải Địa lí 10 trang 64
Câu hỏi trang 64 Địa Lí 10: Đọc thông tin, hãy phân tích những ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực của đô thị hóa đến phát triển kinh tế, xã hội và môi trường.
Lời giải:
* Tích cực
- Đô thị hóa góp phần thúc đẩy tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
- Tạo việc làm, nâng cao thu nhập, thay đổi cơ cấu lao động.
- Phổ biến văn hóa và lối sống đô thị; mở rộng không gian đô thị.
- Hình thành môi trường đô thị với chất lượng ngày càng cải thiện (trong lành, an toàn, tiện nghi);...
* Tiêu cực
- Đô thị hóa nếu vượt quá tầm kiểm soát, không gắn liền với công nghiệp hóa sẽ gây ra nhiều hậu quả.
- Làm cho cơ sở hạ tầng đô thị quá tải, gây sức ép đối với vấn đề việc làm, nhà ở và gia tăng tệ nạn xã hội.
- Chất lượng môi trường không đảm bảo (ô nhiễm nước, không khí, đất).
Luyện tập 1 trang 64 Địa Lí 10: Hãy vẽ sơ đồ thể hiện các nhân tố tác động đến phân bố dân cư
Lời giải:
Sơ đồ thể hiện các nhân tố tác động đến phân bố dân cư
Luyện tập 2 trang 64 Địa Lí 10: Cho bảng số liệu sau:
Bảng 17. Số dân và số dân thành thị của thế giới giai đoạn 1950 - 2020
(Đơn vị: triệu người)
Năm Dân số | 1950 | 1970 | 1990 | 2020 |
Thế giới | 2536 | 3700 | 5327 | 7795 |
Trong đó: Số dân thành thị | 751 | 1354 | 2290 | 4379 |
a) Tính tỉ lệ dân thành thị của thế giới giai đoạn 1950 - 2020.
b) Vẽ biểu đồ kết hợp (cột và đường) thể hiện quy mô dân số thế giới và tỉ lệ dân thành thị thế giới giai đoạn 1950 - 2020.
c) Rút ra nhận xét và giải thích.
Lời giải:
a) Tỉ lệ dân thành thị của thế giới giai đoạn 1950 - 2020 (Đơn vị: %)
Năm Dân số | 1950 | 1970 | 1990 | 2020 |
Thế giới | 100,0 | 100,0 | 100,0 | 100,0 |
Trong đó: Số dân thành thị | 29,6 | 36,6 | 43,0 | 56,2 |
b) Vẽ biểu đồ
BIỂU ĐỒ THỂ HIỆN QUY MÔ DÂN SỐ THẾ GIỚI VÀ TỈ LỆ DÂN THÀNH THỊ THẾ GIỚI GIAI ĐOẠN 1950 - 2020
c) Nhận xét và giải thích
- Dân số thế giới ngày càng tăng và tăng thêm 5259 triệu người.
- Tỉ lệ dân thành thị ngày càng tăng và tăng thêm 26,6%.
- Nguyên nhân
+ Dân số tăng do tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên còn cao, đặc biệt là ở các khu vực châu Phi, Nam Mĩ, Đông Nam Á. Điều kiện sinh hoạt, giáo dục, y tế phát triển giảm tỉ lệ tử vong ở trẻ em và tuổi thọ tăng lên,…
+ Tỉ lệ dân thành thị tăng phù hợp với quá trình công nghiệp hóa đang diễn ra mạnh mẽ ở các nước đang phát triển, một lượng lớn người dân nông thôn vào khu vực đô thị tìm việc làm, định cư,…
Vận dụng 3 trang 64 Địa Lí 10: Sưu tầm một số biện pháp nhằm hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của đô thị hóa tới môi trường.
Lời giải:
Một số biện pháp nhằm hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của đô thị hóa tới môi trường
- Phát triển đô thị vệ tinh -> Hạn chế số dân vào các đô thị lớn sinh sống.
- Phát triển công nghiệp sạch, ứng dụng công nghệ cao, từng bước loại bỏ, thay thế các công nghệ cũ, lạc hậu gây ô nhiễm môi trường.
- Đẩy mạnh phát triển du lịch, tận dụng những lợi thế riêng có để đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn,
- Giảm phát thải khí nhà kính thông qua việc phát triển mạng lưới giao thông công cộng với các phương tiện sử dụng năng lượng sạch
- Quy hoạch lại đô thị, tăng diện tích cây xanh đô thị, quản lí chặt chẽ xây dựng,…
